Αγγλικανισμός και Αγγλική Κοινωνία: Σχέση και Διάκριση

Του Ιωάννου Λότσιου,

Η προσπάθεια για την έρευνα της διοικητικής διάθρωσης, δομής και εκκλησιαστικής ζωής της ‘’Αγγλικανικής Εκκλησίας’’, που απορρέουν από την κωδικοποίηση των κανονικών και εκκλησιαστικών διατάξεων που την διέπουν, αποτελεί καρπός του ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για την μελέτη των Ευρωπαϊκών Εκκλησιών, που δεν είναι Ορθόδοξες. Οι ρίζες της Αγγλικανικής Εκκλησίας επιστέφουν στο χρόνο της ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, όταν εισήχθη ο Χριστιανισμός στην Μ. Βρετανία, ως επαρχία της, όπου η εκκλησία της Αγγλίας αναπτύχθηκε, αναγνωρίζοντας την αρχή του Πάπα μέχρι την Μεταρρύθμιση στο 16ο αιώνα.


Η Αγγλικανική Εκκλησία[1], ή Anglican Communion ή Anglican Church, από τη μεσαιωνική λατινική έκφραση ecclesia anglicana, δηλαδή «αγγλική εκκλησία» αποκαλείται το σύνολο των αυτόνομων χριστιανικών εκκλησιών οι οποίες ακολουθούν την τελετουργική παράδοση της Εκκλησίας της Αγγλίας, η οποία θεωρείται η «μητέρα εκκλησία» και βρίσκονται σε πλήρη κοινωνία μαζί της, μέσω της Αγγλικανικής Κοινωνίας[2].

Η δομή της Εκκλησίας της Αγγλίας βρίσκεται στον Βασιλιά Henry τον Γ’ ο οποίος βασίλεψε από το 1509 έως το 1547. Μέσα από τα γεγονότα που οδήγησαν στην διαμόρφωση της Εκκλησίας της Αγγλίας είναι ένα αποτέλεσμα ενός μίγματος εκκλησιαστικών, πολιτικών και προσωπικών ανταγωνισμών. Το 1534 ο ίδιος Βασιλιάς πέρασε στο Κοινοβούλιο μια σειρά νόμων που απέκοψαν την Εκκλησία της Αγγλίας από την κανονική της εξάρτηση από την Ρώμη. Ο νόμος αυτός έδωσε το δικαίωμα στον Βασιλιά να είναι ο Ανώτατος επικεφαλής της Εκκλησίας της Αγγλίας, προσφέροντας έτσι την νομική αρχή στην Εκκλησία της Αγγλίας.


Η ονομασία Αγγλικανισμός είναι νεολογισμός και προέρχεται από την λατινική ονομασία ecclesia anglicana γύρω στα 1246, που σημαίνει την Αγγλική Εκκλησία. Αυτός ο επιθετικός προσδιορισμός περιγράφει το ποίμνιο, τα όργανα την διοίκηση και τις εκκλησίες-ενορίες, τις θεολογικές και λειτουργικές παραδόσεις που προσδιορίζουν τον ιδιαίτερο εκκλησιαστικό χαρακτήρα της Εκκλησίας της Αγγλίας, δηλαδή το πλαίσιο αναπτύξεως της διοίκησης και λειτουργίας της λεγόμενης Anglican communion. Κοινό στοιχείο[3] της κοινωνίας αυτής σε όλο τον κόσμο διατηρούντες μια συνοχή που αποτελούνται από τις κοινές μορφές της λατρείας το βιβλίο της κοινής προσευχής «Book of Common Prayer», ενιαία προτεσταντική διατήρηση του δόγματος δια των 39 Άρθρων «Thirty-Nine Articles» και το Βιβλίο των Ομιλιών, «Book of Homilies», τα οποία όμως δεν είναι σε πλήρη αποδοχή ως προς το περιεχόμενο[4].


Ο όρος Anglican communion[5] στην Συνδιάσκεψη της Lambeth Conference το 1930, προσδιορίζεται ως εξής: «Η αγγλικανική κοινωνία είναι μια κοινωνία, μέσα στην ιερή καθολική και αποστολική εκκλησία, με εκείνων των επισκοπών, επαρχιών ή περιφερειακών εκκλησιών που βρίσκονται στην κοινωνία με την Έδρα του Καντέρμπουρι, οι οποίες έχουν τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:


(α) υποστηρίζουν και κηρύττουν την καθολική και αποστολική πίστη και την τάξη όπως εκτίθενται γενικά στο βιβλίο της κοινής προσευχής όπως εγκρίνονται στις διάφορες εκκλησίες τους.


(β) είναι ιδιαίτερες ή εθνικές εκκλησίες, και, υπό αυτήν τη μορφή, προωθούν μέσα σε κάθε ένα από τα εδάφη τους μια εθνική έκφραση της χριστιανικών πίστης, της ζωής, και της λατρείας.


(γ) δεσμεύονται μαζί όχι από μια κεντρική νομοθετική και εκτελεστική αρχή, αλλά από την αμοιβαία πίστη που στηρίζεται μέσω της κοινής συμβουλής των επισκόπων στις Συνδιασκέψεις»[6].

 Ο όρος Anglican communion, περιλαμβάνει την διεθνής ένωση των εθνικών και περιφερειακών αγγλικανικών εκκλησιών. Οι Εκκλησίες που είναι μέλη της Αγγλικής κοινωνίας αναφέρονται ως ‘’επαρχίες’’. Ως επαρχίες είναι συνυφασμένες με τα όρια των πολιτικών κρατών. Στα όρια των κρατών αλλά περιλαμβάνουν πολλά έθνη και άλλα μόνο ένα. Όλες οι εκκλησίες αυτές χαρακτηρίζονται ως «επαρχίες της αγγλικής κοινωνίας» κάτω από τον πρώτο, Αρχιεπίσκοπο ή Επίσκοπο. Η έννοια της «επαρχίας» χρησιμοποιείται επίσης για να αναφερθεί στους σχηματισμούς ομάδας των επισκοπών μέσα σε μια εκκλησία. Η εκκλησία της Αγγλίας διαιρείται σε δύο επαρχίες: το Καντέρμπουρι και την Υόρκη. Η αγγλικανική εκκλησία της Αυστραλίας έχει πέντε επαρχίες: Νότια Νέα Ουαλία, Queensland, νότια Αυστραλία, Βικτώρια και δυτική Αυστραλία, και μια άλλη επαρχία-επισκοπή. Η αγγλικανική εκκλησία του Καναδά έχει τέσσερις επαρχίες: την Βρετανική Κολούμπια και το Yukon, Καναδάς, Οντάριο, και την επαρχία του Rupert. Η εκκλησία της Ιρλανδίας έχει δύο: την Armagh και το Δουβλίνο. Η επισκοπική εκκλησία στις Ηνωμένες πολιτείες της Αμερικής έχει εννέα επαρχίες.


Δεν υπάρχει καμία «αγγλικανική εκκλησία» με την καθολική νομική αρχή δεδομένου ότι κάθε εθνική ή περιφερειακή εκκλησία έχει την πλήρη αυτονομία. στον όρο Anglican communion, περιλαμβάνονται οι κάτωθι Εκκλησίες: Αγγλική Εκκλησία της Αοτεαρόας της Νέας Ζηλανδίας (ACAZP) και της Πολυνησίας[7], Αγγλική Εκκλησία της Αυστραλίας (ACA), Αγγλική Εκκλησία του Καναδά (ACC)[8], Αγγλική Εκκλησία της Κένυας (ACK), Αγγλική Εκκλησία της Κορέας (AcK), Αγγλική της Νέας Γουινέας (ACPNQ), Εκκλησία της Ουαλίας (CW), Εκκλησία Αγγλική (CA)[9], Εκκλησία της Ιρλανδίας (CI)[10], Εκκλησία της Νιγηρίας (CN), Εκκλησία της Ουγκάντας (CU), Εκκλησία του Μπουρούντι (ACB), Εκκλησία της Κεντρικής Αφρικής (CCA), Εκκλησία της Μαλαισίας(CM), Εκκλησία της Myanmar (Cm), Εκκλησία της Ρουάντας (CR), Εκκλησία της Βόρειας Ανατολικής Ασίας (CSEA), Εκκλησία της Νότιας Αφρικής (CSA), Εκκλησία της Τανζανίας (CT), Εκκλησία του Ινδικού Ωκεανού (CIPO), Εκκλησία της Δυτικής Ινδίας (CIW), Εκκλησία της Δυτικής Αφρικής (CWA), Επισκοπική Εκκλησία της Ιερουσαλήμ και της ευρύτερης Ανατολής (ECIE)[11], Επισκοπική Εκκλησία (EC)[12], Εκκλησία της Κούβας (EC), υπό Μητροπολιτικό Συμβούλιο, Επισκοπική Εκκλησία του Σουδάν (ECS), Εκκλησία του Χόνγκ-Κογκ (CHK), Αγγλική Εκκλησία του Μεξικού (ACM), Εκκλησία αγγλικανική του Codo Sud της μικρής Αμερικής (CACS), Εκκλησία Επισκοπική της Βραζιλίας (CEB), Lusitanian Εκκλησία της Πορτογαλίας (LEP), πρόσθετη επαρχία του Αρχιεπισκόπου Καντέρμπουρι, Εκκλησία της Nippon Sei Ko Kai της Ιαπωνίας (CNSKJ), Εκκλησία επισκοπική των Φιλιππίνων (CEF), Σκωτική Επισκοπική Εκκλησία (SEC), Ισπανική Προτεσταντική Επισκοπική Εκκλησία (SPEC), πρόσθετη επαρχία του Αρχιεπισκόπου Καντέρμπουρι, και την Εκκλησία των Αγγλικανών τού Σύδνεϋ(CAS). Αυτή η αγγλικανική κοινωνία[13], είναι ένωση αυτών των εκκλησιών στην πλήρη κοινωνία με την εκκλησία της Αγγλίας και συγκεκριμένα με τον κύριο αρχιεπίσκοπο, τον Αρχιεπίσκοπο του Καντέρμπουρι. η θέση των Εκκλησιών μέσα στην αγγλική κοινωνία προσφέρει την ύπαρξη αμοιβαίας συμφωνίας για τα ουσιαστικά δόγματα, και την πλήρης συμμετοχή στη μυσταγωγική ζωή κάθε εθνικής εκκλησίας είναι διαθέσιμη σε όλες τις κοινωνίες των αγγλικανών, με την ιδιαίτερη αυτονομία όμως[14].


Ο όρος Anglican communion, επίσης συνάμα αναφέρεται και σε χωρισμένες ομάδες που έχουν αφήσει την εξάρτηση τους από την Εκκλησία της Αγγλίας ή έχουν ιδρυθεί ξεχωριστά[15]. Στο πλαίσιο του όρου Αγγλικανισμός σημαίνοντας την Εκκλησία της Αγγλίας από τον 16ον αιώνα, η χρήση του δεν έγινε γενική μέχρι το μισό του 19ου αιώνα. Στην βρετανική κοινοβουλευτική νομοθεσία που αναφέρεται στην καθιερωμένη Αγγλική Εκκλησία, τονίζει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της Εκκλησίας αυτής από τις εν γένει προτεσταντικές εκκλησίες, π.χ. από την Μεταρρυθμισμένη επισκοπική εκκλησία στην Σκωτία. Από τον κλήρο της Εκκλησίας της Αγγλίας αντιτέθηκαν στον όρο «Μεταρρυθμισμένη» προωθώντας αρχικά τον όρο μεταρρυθμισμένη επισκοπική Εκκλησία. Η αναφορά ως «Επισκοπική» στον τίτλο της «Μεταρρυθμισμένη επισκοπική εκκλησία» ως επαρχία της αγγλικανικής κοινωνίας στην περιοχή της Αμερικής και της Σκωτσέζικης Επισκοπικής Εκκλησίας δηλώνει την αυτονομία της.


Πνευματικός ηγέτης της Αγγλικανικής Εκκλησίας είναι ο Αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρι. Ο Αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρι όμως, ως Πρώτος Αρχιεπίσκοπος της εκκλησίας της Αγγλίας, δεν έχει κάποια επίσημη διοικητική και δικαστική αρμοδιότητα σε όλες τις εκκλησίες που απαρτίζουν την αγγλική κοινωνία. αναγνωρίζεται όμως ως «Primus inter pares» ως συμβολική και ιστορική αναγνώριση. Η έδρα του Αρχιεπισκόπου του Καντέρμπουρι, ο καθεδρικός Ναός και οι άλλες κοινότητες και όργανα αποτελούν την Επισκοπή υπό την ευθύνη του εκάστοτε Αρχιεπισκόπου, δηλαδή συνιστούν την «μητέρα εκκλησία» της Εκκλησίας της Αγγλίας. Ως επίσκοπος της «Μητέρας εκκλησίας» ο Αρχιεπίσκοπος είναι ο «Μητροπολίτης» όλης της εκκλησιαστικής επαρχίας του Καντέρμπουρι, έχοντας νομικές, κανονικές και ποιμαντικές αναφορές. Σε αυτήν την νομική και κανονική θέση του Αρχιεπισκόπου βρίσκεται απέναντι του η Αρχιεπισκοπή της Υόρκης και των άλλων 12 Επισκοπών της βόρειας Αγγλίας.


Γενικά ο όρος «Αγγλική Εκκλησία», έξω από τις βρετανικές νήσους, δηλώνει την διάκριση των εκκλησιών αυτών από εκείνες που απαίτησαν στην ονομασία τους Επισκοπικούς τίτλους. μερικές από αυτές όπως είναι η Σκωτσέζικη Επισκοπική Εκκλησία, η Εκκλησία της Ουαλίας[16] χρησιμοποιούν τον όρο αυτόν με ορισμένες επιφυλάξεις.

Παραπομπές:


[1] Paul Avis, Anglicanism and the Christian Church (Edinburgh: T & T Clark 1989). Stephen Sykes, The Integrity of Anglicanism (London and Oxford: Mowbray 1978). Του Ιδίου, ‘What is “Anglicanism”?’, S Sykes, J Booty and J Knight edd, The Study of Anglicanism, (London: SPCK 1998) σ. 460-465. Του Ιδίου, The Identity of Anglicanism: Essentials of Anglican Ecclesiology, (London and New York, 2008. J. Robert Wright, "Anglicanism, Ecclesia Anglicana, and Anglican: An Essay on Terminology", στο The Study of Anglicanism, ed. Stephen Sykes and John Booty, σ. 424-429. McGrade, A.S., “Reason”, στο The Study of Anglicanism, by Stephen Sykes, John Booty and Jonathan Knight, eds. Revised Ed. London: SPCK, 1998. ALISTER E. McGRATH, ‘‘Anglicanism’’, στο EMCT, σ. 3-5. S. SYKES, ‘‘Anglican Thought’’, στο ΤOCCT, σ. 18-21.



[2] Στο The Oxford Dictionary of the Christian Church by F. L. Cross (Editor), E. A. Livingstone (Editor) Oxford University Press, USA, 3 edition, 13 March 1997, σ. 65.



[3] Πρβλ. Hein, David Gardiner H. Shattuck, Jr. (2004). The Episcopalians. New York: Church Publishing.



[4] Πρβλ. Anderson, Allan, “The Church in worship, spirituality and theology”, στο Anglicanism, Andrew Wingate (et al), London: Mowbray, 1998. Ο Richard Giles επισημαίνει: «these are forms of liturgical (as distinct from unstructured) prayer, in which an unchanging given framework is enlivened by variable features – readings, prayers and songs – which reflect the church’s liturgical year and respond to events of the day», στο How to be an Anglican, Canterbury. Canterbury Press. 2003 σ. 64. Esther Mombo, Anglican Liturgies in Eastern Africa in Oxford Guide to the Book of Common Prayer Oxford: Oxford University Press 2006. σ. 277, όπου αναφέρεται στην ύπαρξη δύο Υπηρεσιών: Church Mission Society (CMS) και Mission to Central Africa (UMCA). Stephen Bayne, An Anglican Turning Point: Documents and Interpretations (Austin, TX: Church Historical Society, 1964), σ. 117. James Simpson & Edward Story, The Long Shadows of Lambeth X (New York: McGraw-Hill, 1969), σ. 145-146. Peter Toon, “The Articles and Homilies” στο Sykes, Booty & Knight, Study of Anglicanism, σ. 152. Robbie Low & Francis Gardom, Believe It or Not! What Church of England Clergy Actually Believe (London: Christian Research, 2003). Hensley Henson, The Church of England (Cambridge: Cambridge University Press, 1939), σ. 108.



[5] ALLISON C.F,, ‘‘Anglican Communion’’, στο EDT, σ. 62-63. C. BUCHANAN, ‘‘Anglican Communion’’, στο DEM, σ. 21-24.



[6] «The Anglican Communion is a fellowship, within the One Holy Catholic and Apostolic Church, of those duly constituted Dioceses, Provinces or Regional Churches in communion with the See of Canterbury, which have the following characteristics in common: (a) They uphold and propagate the Catholic and Apostolic faith and order as they are generally set forth in the Book of Common Prayer as

authorized in their several Churches. (b) They are particular or national Churches, and, as such, promote within each of their territories a national expression of Christian faith, life, and worship. (c) They are bound together not by a central legislative and executive authority, but by mutual loyalty sustained through common counsel of the Bishops in conference», στο Lambeth Conference 1930, § 49.



[7] Cox, Noel, "Ecclesiastical Jurisdiction in the Church of the Province of Aotearoa, New Zealand and Polynesia", στο DLR, 6 (2001), σ. 266-284.



[8] Anglican Coalition in Canada. "Group drops name", στο AJ, 23 (2006). Carrington, Philip (1963), The Anglican Church in Canada. Toronto: Collins.



[9] Peter J. Bowler, Reconciling science and religion: the debate in early-twentieth-century Britain (University of Chicago Press, 2001).



[10] Cross, F. L. (ed.) (1957) The Oxford Dictionary of the Christian Church. Oxford: U. P.; pp. 700–701. MacCarthy, Robert, Ancient and Modern: a short history of the Church of Ireland. Four Courts Press Ltd., 1995.



[11] H. E. J. Biggs, The Four Gardens: A Short History of the Diocese of Iran, London, 1962. Του Ιδίου, The Hard Awakening, London, 1981. Του Ιδίου, “The Consecration of an Assistant Bishop for the Diocese of Iran”, 1986. G. Hewitt, The Problems of Success: A History of the Church Missionary Society, 1910-1942 I, London, 1971. J. N. Hoare, Something New in Iran, London, 1937. H. E. Hopkins, Sublime Vagabond. The Life of Joseph Wolff, Missionary Extraordinary, London, 1984. P. Hunt, Inside Iran, London, 1981. J. H. Laster, “Christian Hymnody in Iran”, Ph.D. diss., George Peabody College for Teachers, 1973. L. Lockhart, “European Contacts with Persia, 1350-1736”, στο CHI, VI, σ. 373-409. N. Malcolm, Five Years in a Persian Town, London, 1905. C. E. Padwick, Henry Martyn: Confessor of the Faith, London, 1922. G. Smith, Henry Martyn: Saint and Scholar, London, 1892. E. Stock, The History of the Church Missionary Society, 4 vols., London, 1899-1916. R. Waterfield, Christians in Persia, London, 1973. J. Wolff, Sketch of the Life and Journal of the Revd. J. Wolff, Missionary to Palestine and Persia, Norwich, 1827. D. Wright, The English Amongst the Persians, London, 1977.



[12] R o b e rt Bosher, The American Church and the Formation of the Anglican Communion 1823-1853 (Evanston, Il: Seabury- Western Theological Seminary, 1962). The Episcopal Church (2009), Constitution and Canons, Ηein, David, Gardiner H. Shattuck, Jr. (2004). The Episcopalians. New York: Church Publishing. Edwin and Dykman, Jackson. The Annotated Constitution and Canons for the Episcopal Church 1981 ed. New York: Church Publishing Incorporated, 1997, 4-6. Zahl, Paul F. (1998). The Protestant Face of Anglicanism. Grand Rapids, Michigan: William B. Eerdmans Publish Company. Sydnor, William, (1980), Looking at the Episcopal Church, USA: Morehouse Publishing. Jennifer. Clark, "'Church of Our Fathers': The Development of the Protestant Episcopal Church within the Changing Post-Revolutionary Anglo-American Relationship", στο JRH, 18 (1994), σ. 27-51. Lockert B. Mason, "Separation and Reunion of the Episcopal Church, 1860-1865: The Role of Bishop Thomas Atkinson", στο AEH, 59 (1990), σ. 345-365. Kathleen E. Reeder, "Whose Church Is It, Anyway? Property Disputes and Episcopal Church Splits", στο CJLSP, 40 (2006), σ. 125-171. Podmore, Colin (May). "A Tale of Two Churches: The Ecclesiologies of The Episcopal Church and the Church of England Compared", στο IJSCC, 8 (2000), σ. 130.



[13] William Jacob, The Making of the Anglican Church Worldwide (London: SPCK, 1997), σ. 293. John Pobee, “Non-Anglo-Saxon Anglicanism,” in Stephen Sykes, John Booty & Jonathan Knight (eds.), The Study of Anglicanism (revised edn., London: SPCK, 1998), σ. 450.



[14] «Though the member churches of the Anglican Communion are legally autonomous ... the invoking of autonomy and the claiming of independence are hardly the language of Zion. More appropriate in the speech of Christians and churches is the rhetoric of communion, consultation, bearing one another's burdens and interdependence. To practise the grace of walking together without coercive constraints is the special vocation of Anglicanism in our pluralistic world», P. Avis, ‘'Anglican Conciliarity and the Lambeth Conference'’, στο T, 802 (1998), σ. 245-252, και σ. 251-252.



[15] Edwin Palmer, The Destiny of the Anglican Churches: a Short Study of the History, Principles and Prospects of the Anglican Communion (London: James Nisbet, 1931), σ. 27, και σ. 30.



[16] Rev’d. Thomas Glyn Watkin, “Vestiges of Establishment: The Ecclesiastical and Canon Law of the Church in Wales”, στο ELJ, 2 (1990), σ.110.