Η ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΤΟΥ ΜΥΣΤΗ ΤΗΣ ΧΑΡΙΤΟΣ ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΠΑΛΑΜΑ

Του Ιωάννη Λότσιου

''Οι λόγοι σου Πάνσοφε καί τά σεπτά συγγράμματα, δρόσος ουρανία μέλι, πέτρας άρτος Αγγέλων τοίς εντυγχάνουσι, νέκταρ αμβροσία γλυκασμός, ήδυσμα Γρηγόριε καί πηγή ζώντος ύδατος''.

ΑΝΑΚΟΙΝΩΘΕΝ ΜΙΚΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΚΑΙ ΛΟΥΘΗΡΑΝΩΝ (ΡΟΔΟΣ, 28 ΑΠΡΙΛΙΟΥ - 5 ΜΑΪΟΥ 2015)

  Δημοσιεύση: Φως Φαναρίου

16th Session of the International Joint Commission on the Theological Dialogue 

between the Orthodox Church and the Lutheran World Federation 

Rhodes, Greece, 28 April – 5 May 2015 

COMMUNIQUE 

The 16th Plenary of the International Joint Commission on the Theological Dialogue between the Orthodox Church and the Lutheran World Federation was held in the Apostolic island of Rhodes, Greece (28 April - 5 May), hosted by the Ecumenical Patriarchate under the auspices of His Eminence Metropolitan Kyrillos of Rhodes. 

A message with blessings and prayers was received during the Meeting from His All Holiness the Ecumenical Patriarch Bartholomew. 

The meeting was chaired by the two co-presidents, from the Orthodox side by H.E. Metropolitan Prof. Dr. Gennadios of Sassima (Ecumenical Patriarchate), and from the Lutheran World Federation side by Bishop (em.) Prof. Dr. Christoph Klein (Evangelical Church of Augsburg Confession in Romania). 

Orthodox participants were delegates from the following Churches: H. E. Metropolitan Prof. Dr. Gennadios of Sassima and V. Rev. Second Patriarchal Deacon Dr. Theodoros Meimaris (co-secretary, Ecumenical Patriarchate), H. E. Metropolitan Dr. Makarios of Kenya and Εirinoupolis (Patriarchate of Alexandria), V. Rev. Alexi Chehadeh (Patriarchate of Antioch), V. Rev. Protopresbyter Prof. Dr. George Dion Dragas (Patriarchate of Jerusalem), V. Rev. Dr. Valentin Vassechko (Patriarchate of Moscow), Dr. Rade Kisić (Patriarchate of Serbia), Rev. Prof. Dr. Viorel Ionita (Patriarchate of Romania), V. Rev. Protopresbyter Prof. Dr. Georgios Zviadadze (Patriarchate of Georgia), H. E. Metropolitan Dr. Isaias of Tamassos and Oreini (Church of Cyprus), Prof. Dr. Christos Voulgaris (Church of Greece), V. Rev. Andrzej Minko (Church of Poland), Mr. Nathan Hoppe (Church of Albania), and Consultants: Prof. Dr. Konstantinos Delikostantis (Ecumenical Patriarchate), Rev. Dr. Cosmin Pricop (Patriarchate of Romania) and V. Rev. Stefanos Chrysanthou (Church of Cyprus). 

The following Lutheran participants were representing various member churches of the Lutheran World Federation: Bishop Prof. Dr. Christoph Klein (Evangelical Church of the Augsburg Confession in Romania), Prof. Dr. Kenneth G. Appold (ELCA, USA), Rev. Dr. Stephanie Dietrich (Church of Norway), Rev. Prof. Dr. Hermann Pitters (Evangelical Church of the Augsburg Confession in Romania), Superintendent Klaus Schwarz (Evangelical Lutheran Church of Wurttemberg, Germany), Rev. Dr. Jeffrey Silcock (Lutheran Church of Australia), Rev. Dr. Jennifer Wasmuth (Evangelical Lutheran Church of Hannover, Germany), Rev. Prof. Dr. Risto Saarinen (Evangelical Lutheran Church of Finland), Rev. Prof. Dr. Sarah Hinlicky Wilson (Institute for Ecumenical Research, France, Consultant) and Rev. Dr. Kaisamari Hintikka (LWF, co-secretary). 

Contacts between the Ecumenical Patriarch Jeremias II (Tranos) and Lutheran professors of the University of Tübingen, Germany, began in Europe at the time of the Reformation in the 16th century. Thus, the dialogue has historical precedent. The present official conversations between the Orthodox Church and the Lutheran World Federation began in 1981 in Espoo, Finland, after three years of preparatory meetings. 

The Joint Commission, in its 15th Plenary Meeting in Wittenberg, Germany, in June 2011, launched the theme: ‘’The Mystery of the Church: F. Ordained Ministry/Priesthood’’. Meanwhile, the Commission held three preparatory meetings to study and consider specifically: 1. “The Understanding of Ministry/Priesthood in the Light of Holy Scripture and the Early Church” (London, United Kingdom, May 5-10, 2012), 2. a) ‘‘The Lutheran understanding of Ministry/Priesthood during the period of the Reformation’’, and b) ‘‘Apostolic Succession and Ordination from a historical, patristic and canonical point of view’’ (Sibiu, Romania, May 24-28, 2013), and 3. a) ‘‘Liturgical Texts on rites of ordination in Orthodox and in Lutheran traditions’’, and b) ‘‘The Lutheran understanding of the ordination of women to the priesthood, and the Orthodox understanding of the role and the place of women in the Church and the question of the ordination of women’’ (Tallinn, Estonia, May 8-13, 2014). 

The Commission studied papers and reports from the Preparatory Meetings of London, Sibiu and Tallinn, as well as new papers from both sides with commentaries on the above-mentioned Draft Statements. Intensive discussions revealed the need for further research especially on the Βiblical foundations and early Church teachings and on the Apostolicity of the Church, concerning the office of Ministry/Priesthood in both traditions. The Plenary Meeting formulated a new provisional Statement that will be developed further in the forth-coming meetings in the near future. 

The Commission, before completing its task, had an extended and thorough discussion about the landmark of the 500th anniversary of the Reformation initiated by the theology of Martin Luther, which will be solemnly celebrated in 2017. In addition, it was decided that appropriate festivities should take place during the next Joint Commission Plenary, to be hosted in 2017 by the Lutheran World Federation. 

H.E. Metropolitan Gennadios of Sassima informed the Commission about the intensive preparatory process for convening the Holy and Great Council of the Orthodox Church, scheduled to be held next year, 2016, in Constantinople upon the invitation of His All Holiness the Ecumenical Patriarch Bartholomew and the unanimous consent of all the Heads of the Holy Orthodox Churches. 

The intensive work of the Commission started with an opening Doxology Prayer at the Holy Monastery of the Mother of God ‘’Faneromeni’’, led by His Eminence Metropolitan Kyrillos of Rhodes, who, during the opening session, addressed the Commission and stressed the significance of continuing this important dialogue in truth and love. Warm greetings were also extended to the participants by Mr. Fotis Chatzidiakos, Mayor of Rhodes, and Mr. Charalambos Kokkinos, Deputy State Representative in the region. 

The Commission members, in a prayer service, expressed their sympathy for and solidarity with the victims, the people and the children suffering from the recent devastating earthquake in Nepal. In addition, they extended their prayers for peace and reconciliation for all suffering people in the Middle East and in Ukraine.

On Friday, 1 May, the participants visited the Ecumenical Center of the Evangelical Church (German speaking) in Rhodes, warmly welcomed with prayers by the local pastor Rev. Dr Bernt Busch, and met with members of the local community.

On Sunday, 3 May, the group attended the Divine Liturgy at the Cathedral Church of the Annunciation of the Virgin Mary in Rhodes celebrated by H.E. Metropolitan Isaias of Tamassos and Oreini, where the historic Pan-Orthodox Conferences of Rhodes started in 1961. Afterwards, the participants visited the archaeological sites and the medieval Castle of the old city, Lindos and the Philerimos Monastery. 

During the meeting the members further enjoyed the generous hospitality of the local Orthodox Church and of various parishes, and were grateful for the warm welcome extended by all. 

The next Preparatory Meeting of the Commission is scheduled to take place in 2016, hosted by the Orthodox. The meeting will deal with already identified topics from both sides which have not yet been fully developed on the way to constituting a final Statement on the discussed general theme ’’Ordained Ministry/Priesthood in the life of the Church’’. 

Rhodes, 4 May 2015

Πανορθόδοξη Σύνοδος και παρουσία της Ορθοδοξίας στην εποχή μας

Αγιορείτικο Βήμα

Του Σεβ. Μητροπολίτη Ζιμπάμπουε Σεραφείμ Κυκκώτη (εκπροσώπου Αλεξανδρινού Προκαθημένου κ. Θεοδώρου Β’ σε Διεθνείς Οργανισμούς)

   Χρονικά η αναφορά μας στη περίοδο αυτή της παρουσίας της Ορθοδόξου Εκκλησίας στο σύγχρονο κόσμο αρχίζει από τις αρχές του εικοστού αιώνα μέχρι σήμερα.

   Πέρα από τις καθιερωμένες εόρτιες επιστολές και ποιμαντικές επισκέψεις των Προκαθημένων των Τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών για να δηλωθεί εκτάκτως η ορατή ενότητα των Ορθοδόξων Εκκλησιών, συνήθως με αφορμή την κοίμηση και την εκλογή νέων Προκαθημένων και επί τη ευκαιρία των εορτών του Πάσχα, των Χριστουγέννων και του νέου ενιαυτού, μπορούμε να πούμε ότι ένα σημαντικό βήμα κατά τον εικοστό αιώνα για την σύσφιξη των σχέσεων των Ορθοδόξων Εκκλησιών και την κοινή τους μαρτυρία στο σύγχρονο κόσμο έγινε με την σύγκληση των τεσσάρων Πανορθοδόξων Διασκέψεων[1].

    Σημαντική επίσης ήταν και η Πατριαρχική και Συνοδική Εγκύκλιος του 1902 του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως που απευθυνόταν στις αδελφές Εκκλησίες Αλεξανδρείας, Ιεροσολύμων, Κύπρου, Ρωσίας, Ελλάδος, Ρουμανίας, Σερβίας και Μαυροβουνίου. Ήδη τα ονόματα των Ορθοδόξων Εκκλησιών που απουσιάζουν από τον πιο πάνω κατάλογο δείχνουν ότι η Ορθόδοξος Εκκλησία εβίωνε ένα ρήγμα ή μάλλον μια έλλειψη επικοινωνίας. Απουσιάζουν τα ονόματα των Ορθοδόξων Εκκλησιών Αντιοχείας, Βουλγαρίας, Γεωργίας, Πολωνίας, Αλβανίας και Τσεχοσλοβακίας. Στη σημαντική αυτή επιστολή την οποία υπογράφουν ο τότε Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Ιωακείμ και τα μέλη της Ιεράς Συνόδου του ιδίου Πατριαρχείου ζητούνται οι σκέψεις και οι προτάσεις των Προκαθημένων των Ορθοδόξων Τοπικών Εκκλησιών για θέματα προστασίας και ενισχύσεως της ενότητας των Ορθοδόξων Εκκλησιών, για το θέμα του Ημερολογίου και του θεολογικού διαλόγου μετά των άλλων Χριστιανικών Εκκλησιών, ιδιαίτερα μετά των Ρωμαιοκαθολικών[2].

  Από τις παραπάνω Εκκλησίες που έλαβαν την επιστολή αυτή απάντησαν μόνον έξι: των Ιεροσολύμων, της Ρωσίας, της Ελλάδος, της Ρουμανίας, της Σερβίας και του Μαυροβουνίου. Σε όλες τις απαντήσεις τονίζεται η σημασία της ενότητας της κοινής πίστεως των Ορθοδόξων Εκκλησιών, ο σεβασμός της εκκλησιαστικής δικαιοδοσίας των τοπικών Εκκλησιών, η μη ανάμειξη της μιας στα εσωτερικά της άλλης ο σκεπτικισμός για τον διάλογο με τις μη Ορθόδοξες Εκκλησίες και για το Ημερολόγιο, που ήδη δημιουργούσε τεράστιο πρόβλημα στον καθημερινό βίο των Ορθοδόξων, γιατί η Πολιτεία ακολουθούσε το Γρηγοριανό κι η Εκκλησία το Ιουλιανό.

    Μετά από δύο χρόνια, το 1904, ο ίδιος Πατριάρχης είχε την ευκαιρία να απευθύνει νέο γράμμα προς τις αυτοκέφαλες Εκκλησίες, με αφορμή τις αντιδράσεις και απαντήσεις τους. Και πάλι αναφέρεται στο θέμα των οικουμενικών επαφών με τις ετερόδοξες εκκλησίες, τονίζοντας μάλιστα τη μεγαλύτερη συγγένεια μεταξύ Ορθόδοξης Εκκλησίας και Παλαιοκαθολικών και Αγγλικανών. Ωστόσο η ενότητα πρώτα πρέπει να μη διακυβεύεται μέσα στους κόλπους των αυτοκεφάλων Ορθοδόξων Εκκλησιών.

Με πολλή λεπτότητα αναφέρεται στις τότε προστριβές μεταξύ του Πατριαρχείου Αντιοχείας και της Εκκλησίας της Κύπρου, υπενθυμί-ζοντας πως είναι απαραίτητο οι Ορθόδοξες Εκκλησίες να ακολουθούν την τάξη που θέσπισαν οι Πατέρες διά μέσου των Οικουμενικών Συνόδων. Εννοεί τον 8ο Κανόνα της Γ΄ Οικουμενικής Συνόδου που καθιερώνει την αυτοτέλεια της Εκκλησίας της Κύπρου, η οποία μπορεί να εκλέγει και να χειροτονεί επισκόπους δίχως τη σύμπραξη του Πατριάρχη Αντιοχείας[3].

Ανεξάρτητα από την πρωταρχική επιδίωξη του Πατριάρχου Ιωακείμ Γ΄, που ήταν η διαφύλαξη της κανονικής ευταξίας μέσα στον Ορθόδοξο χώρο, η επιστολή δίνει την εντύπωση ότι η ενότητα ανάμεσα σε όλες τις Εκκλησίες, Ορθόδοξες και Ετερόδοξες, έχει πηγή και αφετηρία την ενότητα της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Τα δύο αυτά εγκύκλια Πατριαρχικά γράμματα[4], που κατά βάση ήταν ένα, εκφράζουν κατά ένα έντονο τρόπο την αγωνία της Ορθοδοξίας για την ενότητα του κόσμου και την προκοπή του στην χριστιανική ζωή[5].

   Πέραν όμως από τις καθαρά εκκλησιαστικές κινήσεις για τη μαρτυρία της Ορθοδοξίας, είχαμε και περιπτώσεις όπου η Πολιτική ή ακόμη το κοσμικό κράτος επηρεαζόταν από την υφιστάμενη ανάγκη των Ορθοδόξων λαών να δράσουν με ενότητα και να οργανώσουν τον αγώνα τους για να διαφυλάξουν τα αγαθά της ελευθερίας, της ειρήνης, της ασφάλειας και του σεβασμού των αξιών της πίστεως τους, της πατρίδος, του θεσμού της οικογένειας, της ιδιοκτησίας και γενικά τη προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους.

Έτσι, με πρωτοβουλία του Οικουμενικού Πατριάρχου Ιωακείμ του Γ΄. συνασπίσθηκαν οι χριστιανικοί λαοί οι εν Τουρκία βιούντες προς υπεράσπισή τους από τις καταπιέσεις των Νεουτούρκων, ο συνασπισμός δε εκείνος προκάλεσε τη συμμαχία των ομογενών και ομοδόξων κρατών. Ελλάς, Σερβία, Μαυροβούνιον και Βουλγαρία διά κοινής διακοινώσεως εζήτησαν παρά της Τουρκίας να εισαγάγει μεταρρυθμίσεις εξασφαλίζοντας τα ανθρώπινα δικαιώματα στους υπηκόους της Χριστιανούς.

Επειδή η Τουρκία απέκρουσε τη διακοίνωση, τα σύμμαχα κράτη τής κήρυξαν τον πόλεμο[6], που διεξήχθη εν ονόματι της χριστιανικής πίστεως προσλαβών χαρακτήρα Σταυροφορίας. Ο Βασιλεύς των Ελλήνων Γεώργιος ο Α΄. (+1913) σε τηλεγράφημά του προς τους συμμάχους έλεγε:‘οι Ορθόδοξοι ημών λαοί, εν κοινή εξεγέρσει ενούνται δι’ αρρήκτων δεσμών συμφωνίας και θυσίας, αι δε προσευχαί των στενώς συνδεδεμένων τεσσάρων Εθνών ανέρχονται προς τον Ύψιστον, εν θερμή ικεσία απεκδεχόμεναι την ευλογίαν Αυτού να ενισχύση την σύγχρονον προσπάθειαν των στρατών ημών και να επιστέψη διά νίκης το άγιον έργον της Ορθοδοξίας διά της απελευθερώσεως των αδελφών ημών.

Με τα βλέμματα δε προσηλωμένα εις το Σύμβολον του Σταυρού ας έχωμεν έμβλημα το ‘εν τούτω νίκα’. Ο αγών εστέφθη υπό πλήρους επιτυχίας. Η Ήπειρος, η Μακεδονία, η Θράκη, αι νήσοι απηλευθερώθησαν…[7]. Σε καμμία περίπτωση φυσικά δεν πρέπει να αγνοείται η μεγάλη μορφή του Εθνάρχη Ελευθερίου Βενιζέλου, που στην πραγματικότητα η πολιτική του οδήγησε στο γεωγραφικό διπλασιασμό της Ελλάδος.

   Στο χώρο των Βαλκανίων με το γεωγραφικό περιορισμό της Τουρκίας άρχισαν να αποκτούν την ανεξαρτησία τους Ορθόδοξες χώρες και ταυτόχρονα να αναζητούν και το Εκκλησιαστικό τους Αυτοκέφαλον, άλλες με κανονικό τρόπο μέσω του Οικουμε-νικού Πατριαρχείου και άλλες με αυθαίρετη δική τους απόφαση, όπως οι Εκκλησίες της Ελλάδος και της Βουλγαρίας. Το ίδιο φαινόμενο βλέπουμε να συμβαίνει και επί των ημερών μας με την κατάλυση της πρώην Σοβιετικής Ενώσεως, όπου μέσα από την πολιτική χειραφέτηση και τη δημιουργία νέων κρατών αναζητείται και εκκλησιαστική ανεξαρτησία.

    Όπως είναι γνωστό,«η συνθήκη της Λωζάνης[8] έθηκε τέρμα εις την μεγάλην εκείνην τραγωδίαν και καθώρισε τα όρια της Τουρκίας, εν οις συμπεριλήφθη μόνον το Πατριαρχείον Κωνσταντινουπόλεως. Η μεν Παλαιστίνη ετέθη υπό την εντολήν της Αγγλίας, η δε Συρία υπό την εντολήν της Γαλλίας, ούτω δε εξήλθον εκ της Τουρκικής κυριαρχίας αι Επαρχίαι των Πατριαρχείων Ιεροσολύμων και Αντιοχείας»[9].

   Από το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως προήλθαν ως Αυτοκέφαλες Ορθόδοξες Εκκλησίες τα Πατριαρχεία Σερβίας, Ρουμανίας, Βουλγαρίας και οι Αυτοκέφαλες Εκκλησίες Ελλάδος, Αλβανίας και Τσεχίας-Σλοβακίας. Από το Πατριαρχείο Ρωσίας προήλθαν ως Αυτοκέφαλες Ορθόδοξες Εκκλησίες το Πατριαρχείο Γεωργίας και η Ορθόδοξη Εκκλησία της Πολωνίας, και οι Αυτόνομες Εκκλησίες Φιλλανδίας, Εσθονίας, Λεττονίας και Λιθουανίας.

   Όπως τόνιζε χαρακτηριστικά στη δεκαετία του 1950 ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Χρυσόστομος Παπαδόπουλος, «αι Ορθόδοξαι Εκκλησίαι παρακολουθούσαι και το χριστιανικόν έργον μεγάλων οργανώσεων, οίον του ‘Συνδέσμου διεθνούς Φιλίας των λαών διά των Εκκλησιών’, του παγκοσμίου Συνδέσμου ‘Πίστεως και Πράξεως’, του Οικουμενικού Συνδέσμου ‘Ζωή και Έργον’, επεδίωξαν και την από κοινού μελέτην των τρόπων αναζωογονήσεως των χριστιανικών αρχών εν τη ζωή των λαών.

Εις την αρξαμένην δε κίνησιν, τείνουσαν εις την προπαρασκευήν και συγκρότησιν Οικουμενικής Συνόδου της καθόλου Ορθοδόξου Εκκλησίας, οφείλεται το εν Κωνσταντινούπολει Πανορθόδοξον Συνέδριον (1923) και η εν αγίω Όρει Πανορθόδοξος Διάσκεψις (1930), ην πρόκειται να επακουληθήση η Προσύνοδος. Την κίνησιν ταύτην μεγάλως ενισχύει η προσωπική συνάφεια των ορθοδόξων θεολόγων, αι επιστημονικαί διαλέξεις αυτών εν ταις θεολογικαίς Σχολαίς των Πανεπιστημίων, η μετάφρασις των συγραμμάτων αυτών εις τας οικείας γλώσσας και άλλοι τρόποι. Τελευταίως (1936) συνεκροτήθη εν Αθήναις το πρώτον ‘Συνέδριον της Ορθοδόξου Θεολογίας’ εκ τεσσαράκοντα και πλέον Καθηγητών των Ορθοδόξων Θεολογικών Σχολών, οίτινες και εις σπουδαιοτάτας επιστημονικάς θεολογικάς ανακοινώσεις προέβησαν και έθηκαν τας βάσεις κοινής επιστημονικής συνεργασίας. Διά πάντων δε τούτων εκδηλούται η αδιάσπαστος ενότης και συνοχή της Μιας, Αγίας, Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας της Ανατολής»[10].

 Σε ένα ενδιαφέρον άρθρο, με τίτλο «Η Μέλλουσα να συγκληθή Οικουμενική των Ορθοδόξων Εκκλησιών Σύνοδος και αι Εκκλησιαστικαί Μεταρρυθμίσεις – Η ανάγκη της συγκλήσεως και τα μέλλοντα να τεθώσιν υπ’ όψιν της Συνόδου ζητήματα», στο περιοδικό «Απόστολος Βαρνάβας»[11], ο Αρχιμ. Μακάριος Μαχαιριώτης, Καθηγητής του Παγκύπριου Ιεροδιδασκαλίου Κύπρου, εκφράζει την αγωνία των Ορθοδόξων της εποχής εκείνης (1920) για το μέλλον της Ορθοδοξίας.

   Οι φωνές αυτές αποτέλεσαν μια δυνατή ηθική πίεση προς την Διοικούσαν Ορθόδοξη Εκκλησία να προβληματισθεί σοβαρά μέσα στα πλαίσια της ενάρξεως μιας μόνιμης συνεργασίας μεταξύ των Τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών. Από τη δεκαετία του του 1960 που ξεκίνησαν οι Πανορθόδοξες Διασκέψεις πέρασαν περισσότερα από πενήντα ολόκληρα χρόνια, και μέσα στον κόσμο μας και στην ιστορία των Ορθοδόξων Εκκλησιών πολλά συνέβησαν και πολλά που ανέμενε κανείς να συμβούν δεν έχουν ακόμη υλοποιηθεί.



[1] Α΄., Β΄., Γ΄. στη Ρόδο τα έτη 1961, 1963 και 1964 και η Δ΄. στη Γενεύη το 1968.
[2] Παπαδοπούλου Αντωνίου, Κείμενα Διορθοδόξων και Διαχριστιανικών Σχέσεων, Οικουμενικά ΙΙ, Θεσσαλονίκη, 1984.
[3] Ιωάννου Καλογήρου, Έννοια της οικουμενικότητος της Ορθοδοξίας εν σχέσει προς τας εθνικάς αυτοκεφάλους Εκκλησίας, Επιστημονική Επετηρίς Θεολογικής Σχολής Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, τόμος 19, Θεσσαλονίκη, 1974, σελ. 219.
[4] βλ. το κείμενο στην έκδοση C. G. Patelos, The Orthodox Church in the Ecumenical Movement, Documents and Statements, 1902 – 1975, Geneva, 1978, σελ. 27 – 39. Το πρωτότυπο κείμενο στην ελληνική, βλ. Βασιλείου Σ. Σταυρίδου, Ιστορία της Οικου-μενικής Κινήσεως, σελ. 18.
[5] Νίκου Ματσούκα, Οικουμενική Κίνηση, Ιστορία – Θεολογία, Θεσσαλονίκη, 1984, σελ. 217 – 219.
[6] 5 Οκτωβρίου 1912.
[7] Χρυσοστόμου Παπαδοπούλου, Η Ορθόδοξος Αν. Εκκλησία, Αθήνα, 1954,σ.187.
[8] 6 Αυγούστου 1922.
[9] Παπαδοπούλου Χρυσοστόμου, Η Ορθόδοξος Ανατολική Εκκλησία, Αθήνα,1954, σ.188.
[10] Η Ορθόδοξος Ανατολική Εκκλησία, Αθήνα, 1954, σελ. 192.
[11] Έτος Γ΄., τεύχος 50, σελ. 51 – 58, Λευκωσία, 1920.
 

Γρηγόριος Λαρεντζάκης, Η νέα μορφή επικοινωνίας Ρώμης και Κωνσταντινουπόλεως – Πάπα Ρώμης και Οικουμενικού Πατριάρχου. Συνέχειες ή ασυνέχειες;

Θεολογικά Δρώμενα 

Η εισήγηση του Καθηγητή του Πανεπιστημίου του Γκράτς της Αυστρίας στη διεθνή επιστημονική ημερίδα με θέμα: «Φραγκίσκος Α΄ Επίσκοπος Ρώμης-Βαρθολομαίος Α΄ Οικουμενικός Πατριάρχης. Πρότυπα θρησκευτικών ηγετών στον 21ο αιώνα» (21 Απριλίου 2015)

Ἀποτελεῖ χαρά καί τιμή γιά μένα ἡ δυνατότητα συμμετοχῆς μου στήν σημερινή ἐκδήλωση, ἡ ὁποία παρουσιάζει τήν προσωπικότητα καί τό ἔργο τῶν ἀρχηγῶν τῶν Ἐκκλησιῶν μας καί κυρίως τοῦ Πάπα Ρώμης Φραγκίσκου καί τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Βαρθολομαίου, οἱ ὁποῖοι ἀντιπροσωπεύουν δύο Ἐκκλησίες ἐν κινήσει, δύο Ἐκκλησίες, οἱ ὁποῖες ἀναζητοῦν ἀλλήλας καί οἱ ὁποῖες ἐπιθυμοῦν νά συναντηθοῦν κάτω ἀπό τήν σκιά τοῦ σταυροῦ τῆς καταλλαγῆς καί σωτηρίας, γιά νά ἐφαρμώσουν τήν ἐπιθυμία τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, «ἵνα πάντες ἕν ὦσιν».

Τοῦτο σημαίνει, ὅτι πράγματι οἱ ἀρχηγοί τῶν Ἐκκλησιῶν μας τίς τελευταῖες δεκαετίες, μέχρι καί τοῦ Πάπα Ρώμης Φραγκίσκου καί Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Βαρθολομαίου, δέν ἐκφράζουν μόνον μέ λόγια τήν θέλησή των πρός ἐκπλήρωση τῆς ἐπιθυμίας τοῦ Κυρίου πρός ἀποκατάσταση τῆς ἑνότητος τῶν Ἐκκλησιῶν, ἀλλά προβαίνουν καί σέ συγκεκριμένες ἐλπιδοφόρες καί ἀδελφικές πράξεις μέ πλήρη ἀγάπη καί ἀλληλοεκτίμηση, πράξεις, οἱ ὁποῖες ἀποδεικνύουν τήν πραγματική καί εἰλικρινή θέλησή των. Βέβαια δέν ἔχομε φθάσει στό τέρμα τῆς δύσκολης καί ἀκανθώδους πορείας. Τά γεγονότα ὁμιλοῦν μόνα των. Οἱ πράξεις εἶναι αὐτόπτες καί αὐτήκοοι μάρτυρες μιᾶς ἱστορικῆς μεταστροφῆς πρός καταλλαγή καί ἑνότητα. Μόνον ὅποιος δέν θέλει νά δεῖ, λέγει τό «οὐ μέ πείσεις κἄν μέ πείσῃς». Ἐπιλήψει με ὁ χρόνος διηγούμενος τούς σταθμούς τῆς ἱστορικῆς αὐτῆς πορείας τῆς νέας ἐπικοινωνίας Ρώμης καί Νέας Ρώμης, τῆς πορείας ἐπανευρέσεως τοῦ ἑνός ἀπό τόν ἄλλον καί τῆς ἐπαναφορᾶς εἰς τήν μνήμην ὅλων μας, ὅτι ἀνήκομεν εἰς τήν αὐτήν οἰκογένειαν τοῦ ἑνός σώματος τοῦ Χριστοῦ, τῆς Ἐκκλησίας αὐτοῦ, παρά τήν κατάσταση ἀκοινωνησίας στά μυστήρια, στήν ὁποία ἀκόμη δυστυχῶς εὑρισκόμεθα.

Ἐδῶ καί σήμερα θεωρῶ σκόπιμον καί χρήσιμον, νά ἀναφερθοῦν, ἔστω καί ἐπιγραμματικά ὡρισμένα στοιχεῖα, τά ὁποῖα ἀποδεικνύουν τήν θετικήν πορείαν τῶν σχέσεων τῶν δύο ἀδελφῶν Ἐκκλησιῶν, τῆς Πρεσβυτέρας καί τῆς Νέας Ρώμης, διά τῶν ἀρχηγῶν αὐτῶν. Ἀπό πότε ἄρχισε αὐτή ἡ νέα μορφή ἐπικοινωνίας; Ποιές προσωπικότητες διεδραμάτισαν κεντρικόν ρόλον; Παραμένει ἡ νέα αὐτή ἀδελφική καί φιλική ἐπικοινωνία μόνον στόν τρόπο πραγματοποιήσεώς της ἤ ἔχει ἀλλάξει καί κάτι ἐπί τῆς οὐσίας, σχετικά μέ τά ὑπάρχοντα προβλήματα, τά ὁποῖα ἀκόμη ἐμποδίζουν τήν πραγματοποίηση τῆς πλήρους ἐκκλησιαστικῆς κοινωνίας;

Γνωστόν εἶναι σέ ὅλους, ὅτι παλαιότερα εἶχον διακοπεῖ οἱ σχέσεις τῶν Ἐκκλησιῶν μας τόσον, ὥστε εἶχαν ἀποξενωθεῖ καί ἀπομονωθεῖ παντελῶς μέ ἀποτέλεσμα νά μήν ὑφίσταται οὐδεμία ἐπικοινωνία, οὔτε προσωπική τῶν ὑπευθύνων, ἀλλά οὔτε καί μία ἁπλή ἀλληλογραφία μέχρι τό ἔτος 1959.

Ἁπλά ὑπῆρχε ἡ ἔντονη καί ἔμμονη τάση ἀπό τή Ρωμαιοκαθολική Ἐκκλησία νά ἀποκατασταθεῖ ἡ χριστιανική ἑνότητα μέ τήν ἐπιστροφή ὅλων, καί τῶν Ὀρθοδόξων, στή Ρωμαιοκαθολική Ἐκκλησία καί τήν ὑποταγή των κάτω ἀπό τήν ἐξουσία τοῦ Πάπα γιά νά γίνει μία ποίμνη κάτω ἀπό ἕνα ποιμένα, δηλαδή τόν Πάπα, πρᾶγμα τό ὁποῖο ἀπέρριπτε καί ἀπορρίπτει κατηγορηματικά ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία.

Αὐτή τήν «μέθοδο» ἑνώσεως μέ ἐπιστροφή καί ὑποταγή εἶχε προτείνει στούς Ὀρθοδόξους καί ὁ πολύς Πάπας Ἰωάννης ὁ 23ος στήν πρώτη του ραδιοφωνική ὁμιλία τήν 30ή Ὀκτωβρίου 1958, ὅταν ἔλεγε: «Ἀγκαλιάζουμε ὁλόκληρη τήν Ἐκκλησία τῆς Ἀνατολῆς, ὅπως καί τήν Ἐκκλησία τῆς Δύσεως μέ θερμή πατρική ἀγάπη. Καί ἐκείνους, οἱ ὁποῖοι ἔχουν ἀποχωριστεῖ ἀπό αὐτήν τήν ἀποστολική ἕδρα … Ἐπιθυμοῦμε διακαῶς τόν ἐπαναπατρισμόν των εἰς τήν οἰκίαν τοῦ κοινοῦ πατέρα … Προσευχόμεθα γιά νά ἐπιστρέψουν οἰκειοθελῶς καί εὐχόμεθα μέ τήν βοήθεια τοῦ Θεοῦ νά γίνει σύντομα. Δέν θά βροῦν κάποιο ξένο σπίτι, ἀλλά τό δικό των, ἐκεῖνο, τό ὁποῖο ἤδη ἀπό τήν ἀρχαιότητα ἐφώτισαν οἱ πατέρες των καί ἐκόσμησαν μέ τίς ἀρετές των»[1].

Ὁ μεγάλος Οἰκουμενικός Πατριάρχης Ἀθηναγόρας, ὅταν πληροφορήθηκε ἀπό τά μέσα μαζικῆς ἐνημερώσεως τίς προσκλήσεις αὐτές τοῦ Πάπα Ἰωάννου τοῦ ΚΓ΄ ἀντέδρασεν ἄμεσα, σωστά καί ἀποφασιστικά.

Ἐξέδωσε ἕνα Μήνυμα ἐπί τῆ πρώτῃ τοῦ Νέου ἔτους 1959 καί ἀπήντησε καταλλήλως. Χαιρετίζει τήν πρόσκληση πρός εἰρήνην «ὁπονθεδήποτε προερχομένην, μειζόνως δέ καί ὡς εἰκός, ὅταν ἐκπορεύηται ἐκ Κέντρου Χριστιανικοῦ, οἷον ἡ Πρεσβυτέρα Ρώμη.» Γιά τήν ἀντιμετώπιση τῶν προβλημάτων τῆς σημερινῆς (1959!) ἀνθρωπότητας, τονίζει ὁ Πατριάρχης, ὅτι εἶναι ἀπαραίτητη ἡ συνεργασία ὅλων τῶν πνευματικῶν δυνάμεων τοῦ Χριστιανισμοῦ καί ἡ συνάντηση τῶν Ἀρχηγῶν τῶν Ἐκκλησιῶν. Προτείνει δέ ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης Ἀθηναγόρας γιά πρώτη φορά τήν πραγματοποίηση συναντήσεως τῶν Ἀρχηγῶν τῶν Ἐκκλησιῶν, «ἐν πνεύματι ἰσότητος, δικαιοσύνης, ἐλευθερίας πνευματικῆς καί ἀλληλοσεβασμοῦ». Καί στό σημεῖο αὐτό εἶναι ὁ Πατριάρχης πρωτοπόρος καί ὁραματιστής.

Καί συνεχίζει ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης στό Μήνυμά του πιό σαφής: «Θεωροῦμεν εὐσταθοῦσαν τήν ἐλπίδα καί τήν προσευχήν Ἡμῶν, καί ἡ Ἁγιωτάτη Ἐκκλησία τῆς Ρώμης θά στραφῇ ἀδελφικῶς πρός τήν Ἀνατολήν, καί τοῦτο εὐχόμεθα καί προσδοκῶμεν παρά τῆς Α. Ἁγιότητος τοῦ νέου Πάπα Ρώμης Ἰωάννου τοῦ ΚΓ΄…». Ὄχι, λοιπόν, μονόδρομος καί ἐπιστροφή, οὐδόλως δέ ὑποταγή στή Ρώμη, ἀλλά συνάντηση ἐπί ἴσοις ὅροις μέ ἀλληλοσεβασμό, καί μέ τήν στροφή τῆς Ρώμης πρός τήν Ἀνατολή. Αὐτή εἶναι ἡ ἀκράδαντη πεποίθηση καί ἀρχή τῆς Ὀρθοδοξίας, αὐτό μεταφέρουν οἱ Πατριάρχες καί Ἱεράρχες τῆς Ὀρθοδοξίας στίς οἰκουμενικές συναντήσεις τους ἐπί ἀνωτάτου ἐπιπέδου καί ὅπου ἀλλοῦ.

Τό ἑπόμενο τολμηρό βῆμα τοῦ Πατριάρχου Ἀθηναγόρα τό ἴδιο ἔτος καθώρισε τήν μελλοντική νέα πορεία. Μέ αὐτοπεποίθηση καί εἰλικρίνεια ἀπέστειλε τήν 17η Μαρτίου 1959 τόν τότε Ἀρχιεπίσκοπον Ἀμερικῆς Ἰάκωβο κατευθείαν στόν Πάπα Ρώμης Ἰωάννη τόν ΚΓ΄ στό Βατικανό γιά νά μιλήσουν πρόσωπο πρός πρόσωπο καί νά τοῦ μεταφέρει τίς ἀπόψεις τοῦ Πατριάρχου εὐθέως. Τί τούτου καλύτερον; Ἡ ἀποστολή ἦταν μυστική, ἀλλά ἐπίσημη[2].

Ἐδῶ μερικά ἀποσπάσματα τῆς συνομιλίας:

Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος: «Ἁγιώτατε. Ἡ Α. Θ. Παναγιότης μοί ἀνέθεσε τήν ὑψίστην τιμήν νά ἐπιδώσω πρός τήν Ὑμετέραν Ἁγιότητα ὄχι ἐν γράμμασιν, ἀλλ’ ἐν τῇ ζώσῃ τό ἑξῆς Μήνυμα:…

Ὁ Πάπας: «Σήμερον σωτηρία τῷ οἴκῳ τούτῳ ἐγένετο». Ἔχω τό αἴσθημα, ὅτι ἐπεσκέφθη τόν οἶκον τοῦτον ὁ Θεός ὁ ἴδιος.Ἡ Νέα Ρώμη πρός τήν Παλαιάν…. Εἶναι ὁ καιρός τῆς ἀπ’ εὐθείας προσωπικῆς κοινωνίας. Τά γράμματα δέν ἀποσαφηνίζουν πάντοτε τήν καλήν πρόθεσιν.»

Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος: «Μοῦ ἐπιτρέπετε Ἁγιώτατε; Ἐλπίζομεν νά μή ἐπα- ναληφθῇ ἡ παλαιά πρόσκλησις ἤ ἔννοια τῆς ἑνώσεως: ἐπιστρέψατε, διά νά ἐνωθῆτε…

Καί ὁ Πάπας ἀπαντᾶ εὐθέως: «Ἡ ἕνωσις θά εἶναι ἕνωσις καρδιῶν. Ἕνωσις προσευχῆς. Ἕνωσις-καρπός ἀναζητήσεως τοῦ ἑνός ὑπό τοῦ ἄλλου.

Ἐάν δέν ἐπικρατήσῃ τό σύνθημα τῆς Γαλλικῆς Ἐπαναστάσεως: ἐλευθερία, ἰσότης, ἀδελφότης, οὔτε εἰρήνη θά ὑπάρξῃ μεταξύ τῶν ἐθνῶν, οὔτε ἕνωσις μεταξύ τῶν Ἐκκλησιῶν.

Ἐπαναλάβατε ταῦτα εἰς τόν Παναγιώτατον. Βεβαιώσατε Αὐτόν περί τῆς εὐγνωμοσύνης μου καί τῆς ἀδελφικῆς ἀγάπης μου. Καί εἴπατε πρός αὐτόν, ὅτι εἴμεθα ὅλοι ἀπεσταλμένοι, ἐκεῖνος καί ἐγώ».[3]Αὐτά ἀπήντησε ὁ Πάπας εὐθέως καί ἄνευ περισπασμῶν: καμμία ἐπιστροφή, καμμία ὑποταγή, ἀλλά ἐλευθερία, ἰσότης, ἀδελφότης!

Ἀπό τόν Ὀκτώβριο τοῦ 1958 μέχρι τόν Μάρτιο τοῦ 1959, δηλ. ἐντός 5 μηνῶν, κατόρθωσε ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης Ἀθηναγόρας νά ἀλλάξει τήν γνώμη τοῦ Πάπα Ἰωάννη τοῦ ΚΓ΄. Ὄχι, λοιπόν, ἐπιστροφή, ὄχι ὑποταγή, ἀλλά ἰσότης, ἐλευθερία καί ἀδελφότης. Βέβαια δέν φθάσαμε στό τέλος καί ὁ δρόμος εἶναι ἀκό- μα δύσβατος καί μακρύς. Ὅμως δέν ἐπιτρέπεται νά ἀγνοοῦμε τά θαρραλέα αὐτά ἱστορικά βήματα τοῦ μεγάλου Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Ἀθηναγόρα, πολύ δέ ὀλιγώτερο ἐπιτρέπεται νά κατασυκοφαντεῖται ὡς ἐπιπόλαιος οἰκουμενιστής ἤ καί ὡς προδότης τῆς Ὀρθοδοξίας! Θά ἦταν πολύ χρήσιμο καί ὀρθόν, νά πληροφοροῦνται οἱ πιστοί μας καί τῶν δύο Ἐκκλησιῶν τήν ἀλήθειαν, πῶς ἄνοιξε δηλ. ὁ δρόμος γιά μία νέα ἐπικοινωνία μεταξύ Ρώμης καί Κωνσταντινουπόλεως, γιά ἕναν εἰλικρινῆ διάλογο τῆς ἀγάπης καί τῆς ἀληθείας.

Τό 1959 ἀποτελεῖ, λοιπόν, τό ὁριστικό καί καθοριστικό ὁρόσημο τῆς ἀλλαγῆς πορείας καί τῆς ἀπαρχῆς τῆς κατ’ εὐθεῖαν ἐπικοινωνίας τῆς Πρεσβυτέρας καί τῆς Νέας Ρώμης μέ πρωτοβουλία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Ἀθηναγόρου. Τότε συνέβη ἡ ἀσυνέχεια τῆς πορείας τῆς Ρώμης πρός ἑνότητα καί ἡ δημιουργία μιᾶς νέας μεθόδου ἐπικοινωνίας Ρώμης καί Κωνσταντινουπόλεως, ἡ ὁποία συνεχίζεται καί μέχρι σήμερα ἀπό τόν Πάπα Ρώμης Φραγκῖσκο καί τόν Οἰκουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαῖο μέ ἐπιμονή καί ὑπομονή.

Διάδοχος τοῦ Πάπα Ἰωάννου τοῦ ΚΓ΄ἐξελέγη ὁ Πάπας Παῦλος ὁ ΣΤ΄, μέ τόν ὁποῖο ἤρχισαν οἱ προσωπικές συναντήσεις μέ τόν Οἰκουμενικό Πατριάρχη Ἀθηναγόρα. Τά ἐπίσημα κείμενα τῶν συναντήσεων αὐτῶν, ἀλλά καί κυρίως ἡ ὅλη διαδικασία καί ὁ τρόπος τῶν συναντήσεων τῶν δύο Ἀρχηγῶν ἀποτελοῦν μαρτυρία τοῦ νέου πνεύματος καί τῆς ἀδελφικῆς συμπεριφορᾶς τῶν πρώτων ἐπισκόπων τῶν Ἐκκλησιῶν μας, χωρίς ὑπερφύαλες δικαιοδοσιακές ἀπαιτήσεις, χωρίς πρωτεῖα καί ὑποβιβασμούς, χωρίς προκλήσεις καί προσβολές. Δυστυχῶς τά ἱστορικά αὐτά γεγονότα εἶναι ἀκόμη ὀλίγον γνωστά καί ὁπωσδήποτε ἀκόμη χωρίς ἱκανοποιητικές ἐκκλησιαστικές καί θεολογικές ἀξιολογήσεις καί χωρίς πρακτικές συνέπειες στή ζωή τῶν ἀδελφῶν Ἐκκλησιῶν μας. Κουραστήκαμε νά ἀναμένουμε αὐτονόητες συνέπειες καταλλαγῆς καί ἀδελφικῆς κοινωνίας.

Ἡ πρόταση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Ἀθηναγόρα τό 1959 γιά προσωπική συνάντηση τῶν Ἀρχηγῶν τῶν Ἐκκλησιῶν ἐπραγματοποιήθη γιά πρώτη φορά τόν Ἰανουάριο τοῦ 1964 στά Ἱεροσόλυμα. Ἤδη ἀπό τήν προετοιμασία τῆς συναντήσεως αὐτῆς ἦταν ὁλοκάθαρη ἡ στάση καί ἡ θέση τῆς Ὀρθοδοξίας ἔναντι τοῦ Καθολικισμοῦ καί τῆς θέσεως τοῦ πρώτου αὐτοῦ δηλ.τοῦ Πάπα Ρώμης.

Ὅταν εἶχε μεταβεῖ στή Ρώμη ὁ Μητροπολίτης Θυατείρων Ἀθηναγόρας γιά τήν προετοιμασία τῆς συναντήσεως τοῦ Πάπα Παύλου Στ΄ καί τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Ἀθηναγόρου τόν Ἰανουάριο τοῦ 1964, ἀνέφερε στήν ὁμιλία του τῆς 28ης Δεκεμβρίου 1963 ἐνώπιον τοῦ Πάπα, πρόσωπον πρός πρόσωπον, μεταξύ ἄλλων τά ἑξῆς: «Ἴσως ἡ Ὑμετέρα Ἁγιότης εἶναι προωρισμένη, ὡς πρῶτος ἐν ἴσοις Ἐπίσκοπος τῆς Ἐκκλησίας, ἐν συνεργασίᾳ μετά τῶν ἄλλων Πατριαρχῶν, Ἀρχηγῶν τῆς Ἀνατολῆς καί τῆς Δύσεως, νά καλέσῃ τήν Διάσκεψιν ἐκείνην, ἐν τῇ ὁποίᾳ οἱ ἀντιπρόσωποι ὅλων τῶν χριστιανῶν νά μελετήσουν μέσα καί τρόπους πρός ὀλιγόστευσιν τῆς ἁμαρτίας….»[4]Ἴσως ἐννοεῖ ἐδῶ ὁ Μητροπολίτης Θυατείρων, ὅτι ὁ Πάπας θά ἠδύνατο κατόπιν συνεννοήσεως καί μέ τούς ἄλλους Πατριάρχες καί Ἀρχιεπισκόπους νά συγκαλέσει καί Οἰκουμενικήν Σύνοδο. Καί αὐτό θά μποροῦσε νά εἶναι μία διακονία τοῦ πρώτου ἐν ἴσοις στήν καθόλου Ἐκκλησία, ἐφ’ ὅσον καί ὅταν δημιουργηθοῦν καί οἱ κατάλληλες ἐκκλησιολογικές συνθῆκες. Καί ὁ Πάπας Παῦλος ἔγραφε πρίν ἀπό τήν συνάντηση στόν Οἰκουμενικό Πατριάρχη: Ὅτι «ἐκεῖ ἔνθα κυριαρχεῖ τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ καί ἡ ἀγάπη Αὐτοῦ, καθίσταται δυνατή ἡ ἐξομάλυνσις ὅλων τῶν δυσχερειῶν.»[5] Πράγματι ἔγινε στά Ἱεροσόλυμα ἡ συνάντηση μετά παρέλευση αἰώνων, μέ τήν ἐλπίδα, ὡς ἐτόνισεν ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης: «Εἴη ἡ συνάντησις ἡμῶν αὕτη τό λυκαυγές φωτεινῆς καί ἁγίας ἡμέρας, ἐν ᾗ αἱ ἐπερχόμεναι χριστιανικαί γενεαί, ἀπό τοῦ αὐτοῦ Ποτηρίου κοινωνοῦσαι τοῦ τιμίου σώματος καί αἵματος τοῦ Κυρίου, ἐν ἀγάπῃ καί εἰρήνῃ καί ἑνότητι…»[6] Τό τέρμα καί ὁ σκοπός εἶναι, λοιπόν, γιά τόν Οἰκουμενικό Πατριάρχη Ἀθηναγόρα ἡ πλήρης ἐκκλησιαστική κοινωνία. Καί ὁ Πάπας Παῦλος ὁ ΣΤ΄ ἀναφερόμενος στήν συνάντηση αὐτή, ἐξέφραζε τήν αὐτή θέληση: «Ὅπως ποτ’ ἄν ᾖ, τό γεγονός τοῦτο ἐκδήλως μαρτυρεῖ τήν θέλησιν, ἥτις, τοῦ Θεοῦ συνεργοῦντος, ἐπί μᾶλλον καί μᾶλλον πληροῖ τάς ψυχάς τῶν χριστιανῶν ἀνθρώπων, τῶν ἀξίων τοῦ ὀνόματος τούτου^. Τήν θέλησιν, λέγομεν, τήν φερομένην πρός τό πολύτεχνον ἔργον τῆς ὑπερεκπηδήσεως τῶν διχογνωμιῶν καί τῆς ἄρσεως τῶν ἐπιπροσθούντων κωλυμάτων^. Τοὐτέστι τήν θέλησιν, ὅπως σταθερῶς ἀκολουθῆται ἡ παραδεδεγμένη ὁδός, ἡ φέρουσα πρός τήν ὁμόνοιαν καί τήν καταλλαγήν.»[7]

Τήν ἀλλαγή τοῦ κλίματος καί «τήν ἐκδήλωσιν τῆς ἀμοιβαίας ἀδελφοσύνης» τῶν δύο Ἐκκλησιῶν μέ τήν συνάντηση αὐτήν ἐκφράζουν οἱ δύο Ἀρχηγοί τῶν Ἐκκλησιῶν μας καί στό Κοινόν Ἀνακοινωθέν, ὅπου τονίζεται, ὅτι «δέονται τοῦ Θεοῦ, ἵνα ἡ συνάντησις αὕτη ᾖ τό σημεῖον καί τό προανάκρουσμα τῶν μελλόντων γενέσθαι…»[8]

Μετά αἰώνων ἐχθρικῆς ἤ καί παθητικῆς σιωπῆς ἔλαμψε τό ἄστρον τῆς ἐλπίδος στά Ἱεροσόλυμα, ὅπου ἔδειξε τόν νέον δρόμο τῆς καταλλαγῆς καί τῆς εἰρήνης, ὡς ἔδειξε ἄλλοτε τόν δρόμο πρός τόν βασιλέα τῆς εἰρήνης, τόν νεογεννηθέντα Υἱόν τοῦ Θεοῦ.

Μετά ταῦτα ἀκολούθησαν ὄντως ἱστορικά γεγονότα, ἐλπιδοφόροι σταθμοί στήν αὔξηση τῆς εἰρήνης καί τῆς καταλλαγῆς. Σήμερα θά ἐπαναφέρω στήν μνήμη μας μόνον λίγα σημεῖα τῆς πορείας αὐτῆς.

Ἡ «ἄρση» τῶν Ἀναθεμάτων τοῦ 1054 τήν 5^η Δεκεμβρίου τοῦ 1965 ἀποτελεῖ ἱστορικόν σταθμόν τῆς πορείας τῆς μεταστροφῆς ἀπό τήν ἀποξένωση στήν κατεύθυνση τῆς ἀποκαταστάσεως τῆς ἀδελφικῆς κοινωνίας. Τό θέμα τοῦτο πρέπει νά ἐρευνηθεῖ καί ἀξιολογηθεῖ σέ εἰδική ἐκδήλωση καί πραγματεία.

Σημαντικόν σταθμό τῆς νέας πορείας ἀποτελεῖ ἡ ἐπίσκεψη τοῦ Πάπα Ρώμης Παύλου τοῦ ΣΤ΄ τήν 25^η Ἰουλίου 1967 στήν ἕδρα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου στήν Κωνστντινούπολη καί ἡ συνάντησή του μέ τόν Οἰκουμενικό Πατριάρχη Ἀθηναγόρα. Κατά τήν πρώτη αὐτή συνάντηση ἑνός Πάπα στήν Κωνσταντινούπολη μετά ἀπό αἰῶνες δέν σφυρηλατήθηκε μόνον ἡ ἀδελφότητα τῶν δύο Ἐκκλησιῶν καί ἡ φιλία τῶν προκαθημένων των.

Οἱ ὁμιλίες καί τά κείμενα, τά ὁποῖα ἀντηλλάγησαν, ἔχουν πολλαπλή καί μεγάλη θεολογική καί ἐκκλησιολογική σημασία καί μποροῦν νά συμβάλουν καί γιά τήν λύση τοῦ μεγάλου προβλήματος τοῦ παπικοῦ πρωτείου, ἐάν ἀξιολογηθοῦν σωστά στίς Ἐκκλησίες μας καί ἐάν χρησιμοποιηθοῦν κατάλληλα καί ἀπό τίς Ἐπιτροπές τοῦ ἐπισήμου Θεολογικοῦ Διαλόγου. Τά κείμενα καί τῶν δύο Ἀρχηγῶν τῶν δύο Ἐκκλησιῶν δείχνουν πνεῦμα ἀλληλοσεβασμοῦ καί ἀλληλοεκτιμήσεως, χωρίς τάσεις ὑπεροχῆς καί ἐπιβολῆς ἰσχύος, ἐξαρτήσεως καί ὑποταγῆς. Τό πνεῦμα τῶν κειμένων αὐτῶν μπορεῖ νά βοηθήσει γιά νά ξεπεράσουμε καί τό ἀδιέξοδο, στό ὁποῖο σήμερα εὑρίσκεται ὁ ἐπίσημος Διάλογος γιά τήν ἀντιμετώπιση τοῦ προβλήματος αὐτοῦ.

Ἤδη τό μήνυμα τοῦ Βατικανοῦ τῆς ἀνακοινώσεως καί ἀγγελίας τῆς προθέσεως τῆς ἐπισκέψεως τοῦ Πάπα στό Φανάρι, τό ὁποῖον ἔφερε προσωπικά ὁ π. Πέτρος Duprey στόν Οἰκουμενικό Πατριάρχη Ἀθηναγόρα τήν 13η Ἰουλίου 1967, δείχνει τό πνεῦμα καί τόν σκοπό τῆς ἐπισκέψεως: Νά ἀρχίσει ἡ μελέτη γιά τόν τρόπο ἀποκαταστάσεως τῆς «πλήρους κοινωνίας μεταξύ τῆς Ὀρθοδόξου καί τῆς Καθολικῆς Ἐκκλησίας, ὑπό τήν καθοδήγησιν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί ἐν τῇ προθέσει πραγματοποιήσεως τῆς ἐντολῆς τοῦ Χριστοῦ περί τῆς ἀγάπης ἐν τῇ ἑνότητι καί τῇ ἀληθείᾳ». Ὁ Πάπας δέν ὁμιλεῖ πλέον περί «ἐπιστροφῆς» τῶν Ὀρθοδόξων στήν Καθολική Ἐκκλησία, οὕτε περί τῆς δημιουργίας μιᾶς ποίμνης ὑπό τόν ἕνα ποιμένα, ὑπό τήν ἡγεσίαν τοῦ Πάπα. Ἀπεναντίας ἔχομε στή συνέχεια καί ἕνα τελείως νέο στοιχεῖο γιά τόν τρόπο καί τή μέθοδο, πρός ἀποκατάσταση τῆς χριστιανικῆς ἑνότητος. Ὁ Πάπας δέν ἀπαιτεῖ, οὔτε ὑπαγορεύει τόν τρόπο καί τούς ὅρους: «Παρακαλεῖ ὅθεν τόν Πατριάρχην Ἀθηναγόραν, ἵνα εὐαρεστηθῇ καί ὑποδείξῃ Αὐτῷ ποῖοι εἶναι, κατά τήν γνώμην Αὐτοῦ, οἱ καλλίτεροι τρόποι, ἵνα καταντήσωμεν ἐν πιστότητι πρός ἕνα σκοπόν τόσον δυσχερῆ, ἀλλά ἁγιώτατον.» Ἀναμένει, λοιπόν, ὁ Πάπας τίς προτάσεις καί τίς συμβουλές τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Ἀθηναγόρα, μέ ποιό τρόπο θά ἐπιτευχθεῖ ἡ ἑνότητα, χωρίς καμία προκατάληψη ἤ προαπόφαση γιά τήν πορεία αὐτή τοῦ Οἰκουμενικοῦ Διαλόγου. Καί γιά νά μήν ὑπάρξει καμία παρεξήγηση συνεχίζει τό κείμενο αὐτό τοῦ Βατικανοῦ: «Ἡ ἐπίσκεψις αὐτή οὐδεμίαν ἀπόφασιν προϋποθέτει, ἀλλά θέλει μόνον νά εἶναι μία ἔνδειξις τῆς ἀγάπης καί τοῦ σεβασμοῦ, τόν ὁποῖον ὁ ἐπίσκοπος τῆς Ρώμης καί Ἀρχηγός τῆς Καθολικῆς Ἐκκλησίας τρέφει πρός τόν μέγαν καί σεβάσμιον Πατριάρχην.»[9]Ἡ ἐπιθυμία τοῦ Πάπα εἶναι ξεκάθαρη, καθώς ἐπίσης καί ὁ σκοπός: Ἡ ἀποκατάσταση τῆς πλήρους κοινωνίας τῶν Ἐκκλησιῶν μας ἐν ἀγάπῃ καί ἀληθείᾳ μέ κατάληξη τό Συλλείτουργο καί τήν κοινωνίαν ἀπό τό αὐτό Ἅγιον Ποτήριον. Τοῦτο ἐπαναλαμβάνεται συνεχῶς καί τά ἑπόμενα χρόνια στίς διάφορες συναντήσεις καί ἐπικοινωνίες.

Η ἐπίσκεψη στήν Κωνσταντινούπολη πραγματοποιήθηκε τήν 25η Ἰουλίου 1967. Μετά τήν ὑποδοχή στό ἀεροδρόμιο, ὁ Πάπας μεταβαίνει στήν Ἁγία Σοφία, ὅπου γονατιστός προσεύχεται καί ἐκφράζει τήν εὐχή: «Θά ἔπρεπε ὁ ναός αὐτός νά ξαναγίνει αὐτό πού ἦταν», ἀναφέρει ὁ Α. Πανώτης στό ἔργο του Εἰρηνοποιοί.[10]Τά γεγονότα αὐτά κάνουν τόν γῦρο τοῦ κόσμου! Στή συνέχεια μεταβαίνει ὁ Πάπας στό Φανάρι γιά τήν προσωπική συνάντηση μέ τόν Οἰκουμενικό Πατριάρχη. Οἱ προσφωνήσεις μαρτυροῦν πνεῦμα ἀγάπης καί καταλλαγῆς.

Ὁ Πάπας τονίζει στήν ὁμιλία του, ὅτι τώρα εὑρίσκεται στήν Κωνσταντινούπολη ὡς προσκυνητής στούς χώρους ἐκείνους, ὅπου συγκλήθηκαν καί οἱ Οἰκουμενικές Σύνοδοι καί «ἔδωσαν εἰς τήν πίστιν ἡμῶν ἔκφρασιν, ἧς ὁ πλοῦτος καί τό περιεχόμενον, καί ἐν ταῖς ἡμέραις ἡμῶν εἰσέτι, τροφοδοτοῦσιν ἁπάντων τῶν χριστιανῶν τήν πίστιν καί τήν ἐν ἀγάπῃ θεώρησιν.» Αὐτή εἶναι καί κατά τόν Πάπα Ρώμης Παῦλον τόν ΣΤ΄ ἡ μεγάλη διαχρονική σημασία τῶν ἀποφάσεων τῶν κοινῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων, οἱ ὁποῖες ἔλαβαν χώρα στήν περιοχή τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. Ἀνακαλύπτομε ὁλοένα καί περισσότερον «τήν βαθεῖαν ταυτότητα τῆς ἡμετέρας πίστεως» καί οἱ ὑπάρχουσες διαφορές «δέν πρέπει νά ἐμποδίσωσιν ἡμᾶς, ἵνα ἀντιληφθῶμεν τήν βαθείαν ταύτην ἑνότητα.» Διαπιστώνει ὁ Πάπας! Καί στήν ἐποχή τῶν μεγάλων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, τοῦ Μ. Ἀθανασίου, τοῦ Ἰλαρίου, τοῦ ἁγίου Βασιλείου, τοῦ ἁγίου Κυρίλλου Ἀλεξανδρείας ὑπῆρχεν ἡ ταυτότητα τῆς πίστεως ἀνεξαρτήτως τῶν γλωσσικῶν καί ἄλλων ἐθιμικῶν διαφορῶν. Ἐπί λέξει τονίζει ὁ Πάπας: «Ἐάν ἡ ἑνότης πίστεως ἀπαιτεῖται διά τήν πλήρη κοινωνίαν, ἡ ποικιλία τῶν ἐθίμων δέν ἀποτελεῖ ἐμπόδιον δι’ αὐτήν». Ἀναγκαία προϋπόθεση τῆς πλήρους κοινωνίας, χωρίς καμία ἀμφιβολία, εἶναι ἡ Ἑνότης πίστεως! Στή συνέχεια προτρέπει ὁ Πάπας τούς Ἀρχηγούς καί τίς Ἱεραρχίες τῶν δύο Ἐκκλησιῶν νά πράξουν τά πάντα γιά νά ἐπισπεύσουν τήν ἡμέρα τῆς πλήρους κοινωνίας.

Στήν ὁμιλία αὐτή διατυπώνει ὁ Πάπας μία σημαντική πρόταση ὡς πρός τίς δικαιοδοσίες τῶν Ἀρχηγῶν καί τῶν Ἱεραρχιῶν τῶν δύο Ἐκκλησιῶν, ἡ ὁποία δυστυχῶς ἔμεινεν ἀπαρατήρητος: «Ὀφείλουσιν οὗτοι (δηλ. οἱ Ἀρχηγοί καί οἱ Ἰεράρχες τῶν δύο Ἐκκλησιῶν) νά πράξωσι τοῦτο, ἀναγνωρίζοντες καί σεβόμενοι ἀλλήλους ὡς ποιμένας τῆς ἐμπεπιστευμένης εἰς αὐτούς μερίδος τοῦ ποιμνίου τοῦ Χριστοῦ, μεριμνῶντες περί τῆς συνοχῆς καί τῆς αὐξήσεως τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ καί ἀποφεύγοντες πᾶν ὅ,τι θά ἠδύνατο νά διασκορπίσῃ αὐτόν ἤ νά ἐπιφέρῃ σύγχυσιν εἰς τάς τάξεις αὐτοῦ.» Ὁ Πάπας Παῦλος ὁμιλεῖ μέ βάση τίς ἀποφάσεις τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων καί τή δομή τῆς Ἐκκλησίας σέ συγκεκριμένες αὐτόνομες διοικητικές περιοχές, σέ συγκεκριμένες «μερίδες τοῦ ποιμνίου τοῦ Χριστοῦ.» Κανένας ὑπερτονισμός, καμία ἀναφορά σέ κάποιο ἀποκλειστικό πρωτεῖο ἐξουσίας τοῦ Πάπα γιά ὁλόκληρη τήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ καί καμία ἀπαίτηση γιά ὑποταγή καί ὑπακοή τῶν ἄλλων ὡς ὅρων γιά τήν πραγματοποίηση τῆς πλήρους κοινωνίας! Ἡ διατύπωση τοῦ Πάπα εἶναι σαφέστατη καί ἀπό ὀρθοδόξου πλευρᾶς ἀποδεκτή. Στή συνέχεια, μάλιστα, ὁ Πάπας διευκρινίζει ἀκόμη πιό ἔντονα ποιόν ὅρο θέτει γιά τήν πραγματοποίηση τῆς ἑνότητος, γιά νά μήν ὑπάρξουν παρεξηγήσεις: «Ἡ ἀγάπη εἶναι ὁ ζωτικός χῶρος, ὁ ἀπαραίτητος διά τήν αὔξησιν τῆς πίστεως καί ἡ ἐν τῇ πίστει κοινωνία εἶναι ὁ ὅρος τῆς πλήρους ἐκδηλώσεως τῆς ἀγάπης, τῆς ἐκφραζομένης ἐν τῇ συλλειτουργίᾳ.» Αὐτοί εἶναι οἱ ὅροι, τούς ὁποίους θέτει καί ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία. Ὡς κύριος σκοπός παραμένει ἡ ἐκπλήρωση τοῦ θελήματος Αὐτοῦ, «εἰς ὅ πάντα τά λοιπά δέον ὅπως ὑπαχθῶσιν ἤ θυσιασθῶσιν.»[11] Θεωρῶ, ὅτι μέ τίς δηλώσεις αὐτές ὁ Πάπας Παῦλος ἔδωσε τήν σωστή λύση καί στό πιό δύσκολο οἰκουμενικό πρόβλημα.

[1] „Wir umarmen die gesamte Kirche des Ostens genauso wie die des Westens mit warmer väterlicher Liebe; und auch jene, die von diesem apostolischen Stuhl getrennt sind, wo Petrus in seinen Nachfolgern, ‚bis zum Ende der Welt‘ lebt (Mt 28,20) und den Auftrag Christi ausführt, alles auf Erden zu binden und zu lösen (Mt 16,19) und die ge­samte Herde des Herrn zu weiden (Joh 21,15-17), auch jenen öffnen wir voll Liebe unser Herz und unsere Arme. Wir wünschen glühend ihre Heimkehr in das Haus des gemein­samen Vaters, und wir wiederholen die Worte des Erlösers: ‚Heiliger Vater, bewahre sie in Deinem Namen, die Du mir gegeben hast; laß sie eins sein, wie wir eins sind‘ (Joh 17,11). So möge ‚eine Herde und ein Hirt‘ werden (Joh 10,16). Wir beten, dass sie alle freiwillig kommen mögen; und möge es mit Gottes Hilfe bald geschehen. Sie werden kein fremdes Haus finden, sondern ihr eigenes, eben jenes, das ihre Väter von alters her mit ihrer Lehre erleuchtet und mit ihrer Tugend geschmückt haben“. Herder-Korrespondenz 317

[2] Ἦταν ἡ πρώτη, εὐρύτερα γνωστή, ἐπίσημη ἐπίσκεψη μετά τό Μάϊο τοῦ 1547, ὁπότε ὁ Πάπας Παῦλος ὁ Γ΄εἶχε δεχθῆ τόν Ἔξαρχο τοῦ Πατριάρχη Διονυσίου Β΄ Μητροπολίτη Καισαρείας Μητροφάνη. Ἀργότερα ἐξελέγη Οἰκουμενικός Πατριάρχης ὡς Μητροφάνης Γ΄ (1565-1572). Πρβλ. Ἀριστείδη Πανώτη, Παῦλος ΣΤ΄ – Ἀθηναγόρας ὁ Α΄. Εἰρηνοποιοί, Ἀθῆναι 1971, 41.

[3] Ἀριστείδη Πανώτη, Παῦλος ΣΤ΄ – Ἀθηναγόρας ὁ Α΄. Εἰρηνοποιοί, 42.

[4] Τόμος Ἀγάπης, Vatican-Phanar (1958 – 1970), Rome – Istanbul 1971, 102.

[5] Τόμος Ἀγάπης, 107.

[6] Τόμος Ἀγάπης, 110.

[7] Τόμος Ἀγάπης, 117.

[8] Τόμος Ἀγάπης, 121.

[9] Τόμος Ἀγάπης, 369ἑξ.

[10] Ἀριστείδη Πανώτη, Παῦλος ΣΤ΄ – Ἀθηναγόρας ὁ Α΄. Εἰρηνοποιοί, Ἀθῆναι 1971, 202.274

[11] Τόμος Ἀγάπης, 372-377.

Διαβάστε το πλήρες κείμενο σε μορφή pdf εδώ.

Συνέδριο διαλόγου Ορθοδόξων-Λουθηρανών στη Ρόδο

 Π.Ντόκου, AMEN

Ενδιαφέροντα ζητήματα θα περιλαμβάνει η ‘ατζέντα’ των συζητήσεων της 16ης Ολομέλειας του επίσημου Θεολογικού Διαλόγου μεταξύ της Ορθόδοξης Εκκλησίας και της Παγκόσμιας Λουθηρανικής Ομοσπονδίας που θα πραγματοποιηθεί στην Ρόδο στο τέλος του Απριλίου 2015.

Θυμίζουμε ότι εν όψει της σύγκλησης το 2015 της 16ης Ολομέλειας του επίσημου Θεολογικού Διαλόγου μεταξύ της Ορθόδοξης Εκκλησίας και της Παγκόσμιας Λουθηρανικής Ομοσπονδίας, η Μικτή Προπαρασκευαστική Επιτροπή συνήλθε μεταξύ 8 και 13 Μαΐου στο Ταλλίν της Εσθονίας με θέμα τα λειτουργικά κείμενα των Ορθοδόξων και των Λουθηρανών περί του μυστηρίου της χειροτονίας και το ζήτημα της χειροτονίας των γυναικών.

Την συνάντηση φιλοξένησε η Λουθηρανική πλευρά με την οργανωτική συνδρομή της Ευαγγελικής Λουθηρανικής Εκκλησίας της Εσθονίας και έλαβε χώρα στις εγκαταστάσεις της Ρωμαιοκαθολικής Μονής Brigettine της Pirita.

ΠΟΙΟΙ ΣΥΜΜΕΤΕΙΧΑΝ

Στην συνάντηση προήδρευσαν ο Μητροπολίτης Σασίμων Δρ. Γεννάδιος, Ορθόδοξος Συμπρόεδρος (Οικουμενικό Πατριαρχείο), και ο Επίσκοπος Δρ. Christoph Klein, Λουθηρανός Συμπρόεδρος.

Από Ορθοδόξου πλευράς παρευρέθησαν οι: Πρωτοπρεσβύτερος Δρ. Γεώργιος Δράγας, Καθηγητής του Τιμίου Σταυρού Βοστώνης (Πατριαρχείο Ιεροσολύμων), ο Αιδεσιμολ. Δρ. Valentin Vasechko, Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Αγίου Τύχωνος στην Μόσχα (Πατριαρχείο Μόσχας), ο Πρωτοπρεσβύτερος Δρ. Viorel Ionita, Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής Βουκουρεστίου (Πατριαρχείο Ρουμανίας), ο Μητροπολίτης Ταμασού και Ορεινής Δρ. Ησαΐας (Εκκλησία Κύπρου), ο Ομότιμος Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Δρ. Χρήστος Βούλγαρης (Εκκλησία της Ελλάδος), ο Πρωτοπρεσβύτερος Δρ. Χρυσόστομος Νάσσης, Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Σύμβουλος του Οικουμενικού Πατριαρχείου) και ο Τριτεύων των Πατριαρχικών Διακόνων Δρ. Θεόδωρος Μεϊμάρης, Ορθόδοξος Γραμματέας του Διαλόγου (Οικουμενικό Πατριαρχείο).

Στην Λουθηρανική Αντιπροσωπεία συμμετείχαν οι: Δρ. Kenneth G. Appold, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Princeton της Αμερικής, Δρ.Jennifer Wasmuth, εκ Γερμανίας, Δρ. Risto Saarinen, Καθηγητής του Πανεπιστημίου του Ελσίνγκι, Δρ. Sarah Hinlicky Wilson, υπεύθυνη του Ινστιτούτου Οικουμενικών Ερευνών του Στρασβούργου και Δρ. Kaisamari Hintikka, υπεύθυνη των Οικουμενικών Υποθέσεων της Παγκόσμιας Λουθηρανικής Ομοσπονδίας-Λουθηρανή Γραμματέας του Διαλόγου.
Τα μέλη της Προπαρασκευαστικής Επιτροπής υποδέχθηκε στον Λουθηρανικό Ναό του Τάλλιν ο Αρχιεπίσκοπος των Λουθηρανών της Εσθονίας Andres Põder, Πρόεδρος του Συμβουλίου των Εκκλησιών της Εσθονίας. Ο επικεφαλής της Αποστολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας της Εσθονίας (Οικουμενικό Πατριαρχείο) Μητροπολίτης Ταλλίνης και πάσης Εσθονίας Στέφανος δέχθηκε τους συνέδρους στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Συμεών του Θεοδόχου και στον Ναό της Μεταμόρφωσης Ταλλίνης, όπου και ο τάφος του μάρτυρα Μητροπολίτη Ταλλίνης Πλάτωνα, ενώ παρέθεσε δεξίωση στην έδρα της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Εσθονίας.

ΤΙ ΘΑ ΣΥΖΗΤΗΘΕΙ ΣΤΗΝ ΑΤΖΕΝΤΑ

Η Ολομέλεια του 2015, που θα φιλοξενηθεί από την Ορθόδοξη πλευρά και θα πραγματοποιηθεί στην Ρόδο τον προσεχή Απρίλιο, θα ασχοληθεί με τα κείμενα που παρήχθησαν κατά τις συναντήσεις της Προπαρασκευαστικής Επιτροπής του Λονδίνου (2012), του Σιμπίου Ρουμανίας (2013) και του Ταλλίν (2014) σχετικά με το θέμα του Μυστηρίου της Ιερωσύνης και πιο συγκεκριμένα:

α) τα λειτουργικά κείμενα και το τυπικό της χειροτονίας στην Ορθόδοξη και τη Λουθηρανική Παράδοση και

β) η Λουθηρανική αντίληψη για την χειροτονία των γυναικών και η Ορθόδοξη κατανόηση για τον ρόλο και τη θέση της γυναίκας στην Εκκλησία και το ζήτημα της χειροτονίας των γυναικών στον Ορθόδοξο κόσμο.

Αναλυτικές πληροφορίες και ονόματα συμμετεχόντων αναμένεται να ανακοινωθούν εν ευθέτω χρόνω.

Πατριαρχική Απόδειξις επί τω Αγίω Πάσχα

+ Β Α Ρ Θ Ο Λ Ο Μ Α Ι Ο Σ
ΕΛΕΩι ΘΕΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ - ΝΕΑΣ ΡΩΜΗΣ
ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ
ΠΑΝΤΙ Τῼ ΠΛΗΡΩΜΑΤΙ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΧΑΡΙΝ, ΕΙΡΗΝΗΝ ΚΑΙ ΕΛΕΟΣ
ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΕΝΔΟΞΩΣ ΑΝΑΣΤΑΝΤΟΣ ΧΡΙΣΤΟΥ

Ἀδελφοὶ συλλειτουργοὶ καὶ τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά,

Χριστὸς Ἀνέστη!

Ὅλοι οἱ Ὀρθόδοξοι πιστοὶ ἑορτάζομεν καὶ ἐφέτος χαρμοσύνως τὴν Ἀνάστασιν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ ψάλλομεν: «Θανάτου ἑορτάζομεν νέκρωσιν, Ἅδου τὴν καθαίρεσιν, ἄλλης βιοτῆς τῆς αἰωνίου ἀπαρχήν· καὶ σκιρτῶντες ὑμνοῦμεν τὸν Αἴτιον» (τροπάριον τοῦ Κανόνος τῆς Ἀναστάσεως).

Καὶ ἐνῷ ἡμεῖς χαρμοσύνως ἑορτάζομεν τὴν Ἀνάστασιν τοῦ Κυρίου, ὡς πραγματικότητα ζωῆς καὶ ἐλπίδος, πέριξ ἡμῶν, ἐν τῷ κόσμῳ, ἀκούομεν τὰς κραυγὰς καὶ τὰς ἀπειλὰς τοῦ θανάτου, τὰς ὁποίας ἐκτοξεύουν ἐκ πολλῶν σημείων τῆς γῆς ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι πιστεύουν ὅτι δύνανται νὰ λύσουν τὰς διαφορὰς τῶν ἀνθρώπων διὰ τῆς θανατώσεως τῶν ἀντιπάλων, γεγονὸς τὸ ὁποῖον καὶ ἀποτελεῖ τὴν μεγαλυτέραν ἀπόδειξιν τῆς ἀδυναμίας των.

Διότι, διὰ τῆς προκλήσεως τοῦ θανάτου τοῦ συνανθρώπου, διὰ τῆς ἐκδικητικότητος κατὰ τοῦ ἑτέρου, τοῦ διαφορετικοῦ, δὲν βελτιώνεται ὁ κόσμος, οὔτε ἐπιλύονται τὰ προβλήματα τῶν ἀνθρώπων. Εἶναι, ἄλλωστε, ὑπὸ πάντων παραδεκτὸν καὶ ἀναγνωριζόμενον, ἰδιαιτέρως δὲ ὑπὸ τῶν σκεπτομένων ἀνθρώπων πάσης ἐποχῆς, ὅτι τὸ κακὸν νικᾶται διὰ τοῦ ἀγαθοῦ καὶ οὐδέποτε διὰ τοῦ κακοῦ.

Τὰ προβλήματα ἐπιλύονται ἀληθῶς διὰ τῆς ἀναγνωρίσεως καὶ τῆς τιμῆς τῆς ἀξίας τοῦ προσώπου καὶ διὰ τοῦ σεβασμοῦ τῶν δικαιωμάτων του. Καὶ ἀντιστρόφως, τὰ παντὸς εἴδους προβλήματα δημιουργοῦνται καὶ ὀξύνονται ἐκ τῆς περιφρονήσεως τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου καὶ τῆς καταπατήσεως τῶν δικαίων αὐτοῦ, ἰδιαιτέρως τοῦ ἀδυνάτου, ὁ ὁποῖος πρέπει νὰ δύναται νὰ αἰσθάνεται ἀσφαλὴς καὶ ὁ ἰσχυρὸς νὰ εἶναι δίκαιος διὰ νὰ ὑπάρξῃ εἰρήνη.

Ἀλλὰ ὁ Χριστὸς ἀνέστη ἐκ τῶν νεκρῶν καὶ ἀπέδειξε καὶ μὲ αὐτὸν τὸν τρόπον τὴν ἀδυναμίαν τοῦ θανάτου νὰ ἐπικρατήσῃ καὶ νὰ ἐπιφέρῃ σταθερὰν μεταβολὴν εἰς τὸν κόσμον. Αἱ δημιουργούμεναι διὰ τοῦ θανάτου καταστάσεις εἶναι ἀναστρέψιμοι, διότι, παρὰ τὰ φαινόμενα, εἶναι προσωριναί, δὲν ἔχουν ρίζαν καὶ ἰκμάδα, ἐνῷ ἀοράτως παρὼν εἶναι ὁ πάντοτε νικήσας τὸν θάνατον Χριστός.

Ἡμεῖς, οἱ ἔχοντες τὴν ἐλπίδα μας εἰς Αὐτόν, πιστεύομεν ὅτι τὸ δικαίωμα τῆς ζωῆς ἀνήκει εἰς ὅλους τοὺς ἀνθρώπους. Ἡ Ζωὴ καὶ ἡ Ἀνάστασις προσφέρονται ὑπὸ τοῦ πατήσαντος τὸν θάνατον καὶ τὴν ἰσχύν αὐτοῦ ἐπὶ τῶν ἀνθρώπων, Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ εἰς Αὐτὸν μόνον καὶ εἰς τὴν διδασκαλίαν Του ὁ ἄνθρωπος πρέπει νὰ ἐλπίζῃ.

Ἡ πίστις εἰς τὸν Χριστὸν ὁδηγεῖ εἰς τὴν Ἀνάστασιν, εἰς τὴν Ἀνάστασιν πάντων ἡμῶν, ἡ πίστις καὶ ἡ ἐφαρμογὴ τῆς διδασκαλίας Του εἰς τὴν ζωήν μας ὁδηγοῦν εἰς τὴν σωτηρίαν πάντων ἡμῶν, ἀλλὰ καὶ εἰς τὴν ἀντιμετώπισιν τῶν προβλημάτων μας ἐν τῷ κόσμῳ.

Ἀδελφοὶ καὶ τέκνα,

Τὸ μήνυμα τῆς Ἀναστάσεως, ἡ ὑπέρβασις αὕτη τῆς ἀνθρωπίνης ἀδυναμίας, εἶναι τὸ κήρυγμα τῆς ζωῆς ἔναντι τῆς φθορᾶς τοῦ κόσμου καὶ τῆς περιπετείας τῶν ἀνθρωπίνων, καὶ εἰς αὐτὸ προσκαλοῦμεν ἀπὸ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ἡμεῖς ὁ ἐλέῳ Θεοῦ Προκαθήμενος τῆς ἐν ἀληθείᾳ Ὀρθοδόξου ἀγάπης, πάντα ἄνθρωπον εἰς γνῶσιν καὶ βίωσιν, φρονοῦντες ὅτι μόνον δι᾿ αὐτοῦ θὰ ἐπανευρεθῇ ἡ «κλαπεῖσα» ὑπὸ τῆς ἀνθρωπίνης συγχύσεως «ἐλπὶς ἡμῶν» καὶ τοῦ κόσμου παντός.

Εἴθε τὸ φῶς τῆς Ἀναστάσεως νὰ φωτίζῃ τὰς καρδίας ὅλων διὰ νὰ χαίρωνται ὁμοῦ μετὰ τῶν συνανθρώπων των ἐν ἀγάπῃ, εἰρήνῃ καὶ ὁμονοίᾳ ἐν τῷ Υἱῷ καὶ Λόγῳ τοῦ Θεοῦ, ὁ Ὁποῖος εἶναι τὸ Φῶς τοῦ κόσμου, ἡ Ἀλήθεια καὶ ἡ Ζωή.

Αὐτῷ μόνῳ, τῷ Ἀναστάντι ἐκ νεκρῶν Κυρίῳ τῆς δόξης, τῷ «ζωῆς κυριεύοντι καὶ θανάτου δεσπόζοντι», τῷ ζῶντι εἰς τοὺς αἰῶνας καὶ τοῖς «ἐν τοῖς μνήμασι ζωὴν χαριζομένῳ», ἡ δόξα καὶ ἡ τιμὴ καὶ ἡ εὐχαριστία. Ἀμήν.

Φανάριον, Ἅγιον Πάσχα ,βιε΄

† Ὁ Κωνσταντινουπόλεως
διάπυρος πρὸς Χριστὸν Ἀναστάντα
εὐχέτης πάντων ὑμῶν

Η Μεγάλη Σύνοδος της Ορθόδοξης Εκκλησίας το 2016

του π. Ιωάννη Χρυσαυγή,

Μετάφραση: Ιωάννης Λότσιος,  Δρ. Θ.

 Δημοσιεύτηκε στο ΑΜΕΝ

του π. Ιωάννη Χρυσαυγή

Η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθόδοξης Εκκλησίας έχει προγραμματιστεί για το 2016. Τον Μάρτιο του 2014 οι Προκαθήμενοι όλων των Αυτοκέφαλων Ορθοδόξων Εκκλησιών συναντήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη, στην ιερά έδρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου, η οποία ιστορικά, τουλάχιστον κατά τους τελευταίους πέντε αιώνες, συγκαλεί και συντονίζει τέτοιες πανορθόδοξες  συναντήσεις, διευκολύνοντας την ενότητα και λειτουργώντας ως κέντρο επίλυσης διαφορών αυτών των εκκλησιών.

 Αναμφισβήτητα η κύρια απόφαση που εγκρίθηκε ομόφωνα κατά την Σύναξη των Προκαθημένων, ήταν η σύγκλιση της Μεγάλης Συνόδου το 2016, που αποφασίστηκε, με ορισμένες επιφυλάξεις, να πραγματοποιηθεί στην Ναό της Αγίας Ειρήνης, στην οποία έγινε η Β’ Οικουμενική Σύνοδος το 381, η οποία συμπλήρωσε το «σύμβολο της πίστεως», το οποίο απαγγέλλεται από τους περισσότερους χριστιανούς σήμερα. Ο Ναός της Αγία Ειρήνης είναι σήμερα μουσείο στην Κωνσταντινούπολη και ποτέ δεν μετατράπηκε σε τζαμί μετά την Άλωση της Πόλης το 1453.

Η Σύνοδος του 2016, η οποία είναι στο τραπέζι των συζητήσεων και προετοιμαζόταν τουλάχιστον από το 1961 (αν και υπήρχαν και παλαιότερες προτάσεις για μια τέτοια Σύνοδο το 1920 και το 1930), για πρώτη φορά θα συμπεριλαμβάνει εκπροσώπους και από τις δεκατέσσερις Αυτοκέφαλες Ορθόδοξες Εκκλησίες. Αυτή καθ’ αυτή η  σύλληψη, αν εξαιρέσουμε την απόφαση σύγκλισης μιας μεγάλης ή γενικής Συνόδου, είναι γεγονός χωρίς προηγούμενο. Θα την παρακολουθήσουν όλοι οι Πατριάρχες, Αρχιεπισκόποι και Επίσκοποι και από τις δεκατέσσερις Αυτοκέφαλες Εκκλησίες, συμπεριλαμβανόμενων και των Πρεσβυγενών Πατριαρχείων, με εξαίρεση εκεινου της Ρώμης.

Οι θεολόγοι σχολιαστές και οι ιστορικοί αναλυτές οφείλουν να έχουν υπόψη τους, ότι η διαδικασία σύγκλισης μιας συνόδου στην Ορθόδοξη Εκκλησία αναμφίβολα δεν συμφωνεί ως  προς την τακτική ή την οργάνωση με ορισμένες Δυτικές Εκκλησίες, επειδή προϋποθέτει την συναίνεση μεταξύ όλων των Εκκλησιών και δέν είναι απλά απόφαση μιας Εκκλησίας ή ενός ηγέτη. Ωστόσο, είναι αφελές να απορρίψει κανείς ολοκληρωτικά τις διαφωνίες μεταξύ των διαφόρων Εκκλησιών, προεξοφλώντας ότι προέρχονται από διαξιφισμούς γιά εξουσία. Αν και μια τέτοια αντίληψη δεν μπορεί να θεωρηθεί εκ των προτέρων λανθασμένη, και σίγουρα μια τέτοια διαδικασία να είναι απογοητευτική για όσους βρίσκονται εντός, όσο και για αυτούς που είναι εκτός της Ορθόδοξης Εκκλησίας, είναι εντούτοις κατά κάποιο τρόπο μια βαθιά – αν και επώδυνη – δημοκρατική μέθοδος, που δεν γίνεται συχνά κατανοητή ευρύτερα.

Για την Μεγάλη Σύνοδο τα θέματα για συζήτηση και λήψη απόφασης έχουν επιμελώς καθοριστεί από τις αρχές του 1970, με ορισμένα θέματα να ανάγονται στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Τα θέματα και τα κείμενα περιλαμβάνουν κάποια εσωτερικής φύσεως ζητήματα, όπως η ιεραρχική τάξη των Εκκλησιών (δίπτυχα) και η συζήτηση γύρω από το θέμα του κοινού ημερολογίου, περιλαμβάνουν όμως και προβλήματα που προκύπτουν από την προσαρμογή της αρχαίας πίστης στη σύγχρονη πραγματικότητα, και ειδικότερα το θέμα της νηστείας, καθώς και τα κωλύματα του γάμου σε ένα πολιτισμικό και διαθρηκειακό περιβάλλον.

Το ποιο σημαντικό, όμως, είναι ότι τα κείμενα θίγουν ευαίσθητα ζητήματα, όπως οι σχέσεις της Ορθόδοξης Εκκλησίας με τις άλλες χριστιανικές ομολογίες, ο ρόλος και η θέση της Ορθόδοξης Εκκλησίας με τις σύγχρονες προκλήσεις της εποχής, καθώς και οι «ανορθόδοξες» (ή αντικανονικές) δομές διοίκησης που αντιμετωπίζει η Ορθόδοξη Εκκλησία στον Δυτικό κόσμο.

Τα τελευταία τρία θέματα μπορεί να φαίνονται απλά ή αυτονόητα προς τους έξω, είναι όμως ζωτικής σημασίας για την πορεία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Για παράδειγμα, το οικουμενικό άνοιγμα για μια κατά τα άλλα παραδοσιακή Εκκλησία είναι κρίσιμης σημασίας, αν λάβει κανείς υπόψη του τους παραδοσιαρχικούς κύκλους, ιδιαίτερα στον ελληνικό και σλαβικό κόσμο. Ο τρόπος που η Ορθόδοξη Εκκλησία αντιμετωπίζει την νεωτερικότητα έχει μια ενδιαφέρουσα και άμεση σχέση με τον τρόπο μαρτυρίας της στην δημόσια σφαίρα.

Το τρίτο στοιχείο αφορά στον ρόλο της Ορθόδοξης Εκκλησίας σε παραδοσιακά μη-Ορθόδοξες χώρες (που συχνά αποκαλείται Ορθόδοξη «διασπορά»). Το θέμα αυτό σχετίζεται με την επαναφορά στο κανονικό καθεστώς του ενός επισκόπου ανά περιοχή (ή πόλη), όταν σήμερα υπάρχουν επισκοπές που έχουν ένα μεγάλο αριθμό εθνικών Ορθοδόξων Εκκλησιών και επομένως περισσότερους από έναν επίσκοπο. Είναι έτοιμοι οι εκκλησιαστικοί ηγέτες να δώσουν κάποιο είδος πραγματικής αυτονομίας; Και ακόμη πιο σημαντικό: είναι οι εκκλησιαστικοί ηγέτες σε χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής έτοιμοι για μια περισσότερο συλλογική οργάνωση ή θα παραμείνουν στις έμμονες ιδέες με στενά εθνικά ενδιαφέροντα;

Ορισμένοι σχολιαστές σπεύδουν να επικρίνουν την προσεχή Σύνοδο ως μικρής σημασίας ή ακτινοβολίας. Οι επικριτές αυτοί αρέσκονται στο να υποστηρίζουν ότι κανένα δογματικό θέμα δεν πρόκειται να συζητηθεί και να αποφασιστεί. Δεν είμαι σίγουρος αν οι επίσκοποι στις αρχαίες οικουμενικές συνόδους γνώριζαν οι ίδιοι ότι επρόκειτο για την επίλυση διαφόρων θεολογικών και εκκλησιαστικών θεμάτων. Απλά ασχολούνταν με τα τρέχοντα θέματα, κι όχι μόνο θεολογικά αλλά και διοικητικά (εκκλησιαστικά) ή και πολιτικά (κανονικά).

Επίσης, υπάρχουν τουλάχιστον δύο θέματα προς συζήτηση στην Μεγάλη Πανορθόδοξη Σύνοδο,  που έχουν παγκόσμιο και χωρίς προηγούμενο ενδιαφέρον. Το πρώτο είναι ο τρόπος με τον οποίο οι Ορθόδοξες Εκκλησίες αντιμετωπίζουν τον θρησκευτικό φονταμενταλισμό και τον φανατισμό. Μια ενιαία και κατηγορηματική απάντηση στα εξτρεμιστικά και ανατρεπτικά στοιχεία και παρατάξεις – μερικές φορές από κύκλους που επηρεάζονται από ακραίους αντιδραστικούς μοναχούς – αποτελεί άμεση δεσμευτική απόφαση που θα προτείνει με έμφαση την «βασιλική οδό» διάκρισης  και μετριοπάθειας που υιοθέτησαν οι κλασσικοί διδάσκαλοι της αρχαίας Εκκλησίας. Θα δούμε, λοιπόν, μια καταδίκη των αυτονομιστικών ομάδων και μιαν εκ νέου δέσμευση προς ένα οικουμενικό άνοιγμα;

Ίσως τα θέματα με τις πλέον σημαντικές και μακροπρόθεσμες συνέπειες της Μεγάλης Συνόδου να είναι η συζήτηση και επίλυση των θεμάτων που αφορούν στην οργάνωση και την διοίκηση της Ορθόδοξης Εκκλησίας σε ολόκληρο τον κόσμο. Το ερώτημα είναι εάν οι Ορθόδοξες εκκλησιαστικές κοινότητες στο εξωτερικό, όπως στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και την Δυτική Ευρώπη, καθώς και την Ασία ή Αυστραλία – που αποτελούνται από προσηλύτους και Ορθόδοξους μετανάστες, που όμως ενσωματώθηκαν στις νέες πατρίδες τους, μίλια μακριά από τις «Μητέρες Εκκλησίες» και τους πολιτισμούς από τους οποίους προήλθαν – έχουν φθάσει σε βαθμό ωριμότητας ή έχουν αποκτήσει κοινό φρόνημα και ευθύνη να διακονήσουν τον λαό και να διαχειρισθούν τις υποθέσεις του με ενότητα. Δυστυχώς, όμως, οι περισσότερες Ορθόδοξες Εκκλησίες φαίνεται να είναι κλεισμένες σε ένα ασφυκτικό και προστατευτικό εθνικισμό τον οποίον προσπαθούν να εξηγήσουν – ή πολλές φορές να δικαιολογήσουν – ως κάτι πιο σημαντικό ποιμαντικά, ακόμη και από τη συνεργασία και τη συνοδικότητα. Το πιό λυπηρό όμως είναι ότι σημερινοί επίσκοποι που διαποιμαίνουν στον σύγχρονο κόσμο και μέσα στις παγκόσμιες προκλήσεις – συγκρινόμενοι τουλάχιστον με τους προκατόχους των που βρίσκονταν στο «σιδηρούν παραπέτασμα» ή είχαν ξενοφοβικές τάσεις – ενδιαφέρονται λιγότερο στο να υπερβούν κάθε είδους προκάλυψης και τοπικισμού.

Ο χρόνος θα δείξει πόσο οι Ορθόδοξοι θέλουν πραγματικά την σύγκληση της Μεγάλης Συνόδου του 2016 και σε τι βαθμό οι αποφάσεις αυτής της Συνόδου θα γίνουν αποδεκτές από τις ίδιες τις κατά τόπους Ορθόδοξες Εκκλησίες. Θα έλεγα μάλιστα να είμαστε σε εγρήγορση για να δούμε πόσο πρόθυμη είναι η κάθε αυτοκέφαλη Εκκλησία να αφήσει κατά μέρος τις τάσεις ρατσιστικού εθνικισμού και τους πειρασμούς της κοσμικής εξουσίας.

Πηγή: http://www.firstthings.com/web-exclusives/2015/03/at-last-a-council-for-the-ages

Πηγή:  http://www.firstthings.com/web-exclusives/2015/03/at-last-a-council-for-the-ages - See more at: http://www.amen.gr/article20779#sthash.ABITdpXk.dpuf