Του Ιωάννη Λότσιου
Η τιμή της Παναγίας φανερώνεται μέσα από πολλά προσκυνήματα ήδη από την παλαιοχριστιανική εποχή μέχρι την σύγχρονη εποχή στη Ρώμη, περνώντας μέσα από διάφορες ιστορικές και κοινωνικό-πολιτικές συνθήκες, ειδικά με τις Σταυροφορίες που πολλές εικόνες, λείψανα Αγίων και κειμήλια πάρθηκαν στην Δύση.
Η τιμή της Παναγίας φανερώνεται μέσα από πολλά προσκυνήματα ήδη από την παλαιοχριστιανική εποχή μέχρι την σύγχρονη εποχή στη Ρώμη, περνώντας μέσα από διάφορες ιστορικές και κοινωνικό-πολιτικές συνθήκες, ειδικά με τις Σταυροφορίες που πολλές εικόνες, λείψανα Αγίων και κειμήλια πάρθηκαν στην Δύση.
Βεβαίως υπάρχουν και εικόνες που στάλισαν ως δώρα ή μεταφέρθηκαν για διάφορους λόγους στην Ρώμη. Πολλές βυζαντινές εικόνες υπάρχουν διάσπαρτες σε όλη την επικράτεια της Ιταλίας που τα περισσότερα είναι θεομητορικά προσκυνήματα και εκφράζουν την ευλάβεια του ιταλικού λαού.
Η Ρώμη ήδη από της κατακόμβες έχει πολλές εικονογραφικές παραστάσεις της Θεοτόκου. Από τον 3ον αιώνα και μετέπειτα η Ρώμη απέκτησε πολλές εκκλησίες προς τιμή της Παναγίας, οι οποίες με την πάροδο των αιώνων εξαφανίστηκαν.
Από τις αρχαιότερες εκκλησίες της Παναγίας είναι η Santa Maria Maggiore, Santa Maria του Τrastevere και η Santa Maria Antigua.
Η Εκκλησία της Santa Maria Maggiore κτίσθηκε επί Πάπα Σίξτου του Β’ (432-440) με αφορμή της Σύνοδο της Εφέσου το 431.
Της ίδιας περιόδου είναι και η Εκκλησία της Santa Maria του Τrastevere, ίσως πήρε το τίτλο της Παναγίας μετά την Σύνοδο της Εφέσου.
Η Εικόνα της Θεοτόκου χρονολογείται περίπου το 700 μ.Χ. Η εικόνα αυτή που βρίσκεται στη εκκλησία της Santa Maria του Τrastevere ονομάζεται ‘’η Βασίλισσα των Μαρτύρων’’ εξαιτίας της μεγάλης τιμής των μαρτύρων στην πρωτοχριστιανική Ρώμη.
Οι Μάρτυρες προσέφεραν τα τρόπαια τους στην Παναγία. Αναφέρουμε μερικές ενδεικτικά:
Παναγία η Μεσοπαντίτισσα
Στην Βενετία στην Εκκλησία της S. Maria de salute (Παναγίας των Χαιρετισμών), υπάρχει η εικόνα της Παναγίας της Βρεφοκρατούσας Θεοτόκου που κρατά τον Χριστό στο αριστερό χέρι και έσωσε πολλούς Βενετούς από τον λοιμό του 17αιώνα.
Κατά παράδοση η εικόνα αυτή ήρθε στην Βενετία από τον Francesco Morosini από τα Χανιά της Κρήτης.
Οι Χανιώτες την ονόμαζαν Παναγία του Αγίου Τίτου γιατί κατά μια παράδοση την εικόνα αυτή την παρέλαβε ο Άγιος Τίτος. Λέγεται επίσης ότι είναι από το χέρι του Ευαγγελιστού Λουκά.
Οι Χανιώτες την ονόμαζαν Παναγία Μεσοπαντίτισσα, δηλαδή ‘μεσίτρια ειρήνης’. Πήρε το όνομα της επειδή, κατά την αρχαία παράδοση, πανηγύριζε στο μέσο της περιόδου από τα Φώτα μέχρι την Υπαπαντή.
Αυτή η επωνυμία δόθηκε επίσης διότι μπροστά στην εικόνα οι Βενετοί και οι Χανιώτες το 1264 αποφάσισαν να τερματίσουν τον πόλεμο που υπήρχε περίπου εξήντα χρόνια.
Στην Εορτή των Εισοδίων της Παναγίας πραγματοποιείται μεγάλη λιτανεία στην Βενετία από τον Άγιο Μάρκο μέχρι την Εκκλησία της Παναγίας S. Maria de Salute.
Παναγία Προστάτης του Ρωμαϊκού Λαού
Η Εικόνα της Παναγίας Salus Populi Romani είναι ίσως η ποιο αγαπημένη εικόνα στην Ρώμη. Βρίσκεται στο παρεκκλήσιο ’’Paolina of Saint Mary Major’’.
Η Εκκλησία της Παναγίας είναι η τρίτη Εκκλησία των Ρωμαϊκών Πατριαρχικών Βασιλικών Ναών. Είναι υπό την ειδική προστασία των Παπών.
Η εικόνα είναι η Παναγία η Οδηγήτρια και προέρχεται όπως θεωρείται από την Κωνσταντινούπολη.
Ως οδηγήτρια η Παναγία με το δεξί της χέρι επάνω στο Χριστό, δείχνοντας τον δρόμο της σωτηρίας. Μερικές πληροφορίες σχετικά με την εικόνα την αποδίδουν στην μετα-εικονομαχική περίοδο ή υπάρχει μετά τον 13 αιώνα.
Από τον 15 αιώνα τιμήθηκε ως θαυματουργή εικόνα και στην συνέχεια αποτελεί για τους Ιησουίτες ως πρότυπο αφοσιώσεως στην Μητέρα του Θεού.
Την Εικόνα αυτή ιδιαίτερα ευλαβούταν ο Πάπας Ιωάννης Παύλος ο Β’ και ο Βενέδικτος . Ο Πάπας Φραγκίσκος την άλλη μέρα της εκλογής του πήγε για να την προσκυνήσει. Το αντίγραφο της Εικόνας της Παναγίας αυτής που χρησιμοποιείται για την Γιορτή της Νεολαίας δεν έχει στην πραγματικότητα καμιά ομοιότητα με την πρωτότυπη εικόνα.Santa Maria in Aracoeli
Η εικόνα αυτή της Παναγίας βρισκόταν ήδη από τον όγδοο αιώνα στην Ρώμη. Η πρωτότυπη εικόνα όμως χάθηκε και αντικαταστάθηκε με ένα αντίγραφο στα μέσα του 10 αιώνα.
Η πρωτότυπη εικόνα της Παναγίας κατασκευάστηκε τον 5 αιώνα στα Ιεροσόλυμα και βρισκόταν στην Χαλκοπράτεια στην Κωνσταντινούπολη και μεταφέρθηκε στην Ρώμη.
Στη Εικόνα αυτή η Παναγία είναι σε στάση δέησης ενώ με το αριστερό της χέρι ακουμπά στο στήθος της για να δείξει ότι μεσιτεύει για όλους τους ανθρώπους.
Ονομασίες της Εικόνας που διασώζονται: - Αγιοσωρίτισσα επειδή η πρωτότυπη εικόνα φυλασσόταν στην Αγία Σορό που βρισκόταν και η Αγία Ζώνη. - Χαλκοπράτεισσα, επειδή βρισκόταν στην πλατεία αυτή στην Κωνσταντινούπολη. - Της Παρακλήσεως, επειδή είναι σε στάση ικεσίας. Στην Ρώμη επίσης αυτή εικόνα έχει έξι ακόμα αντίγραφα στις Εκκλησίες: Της Αγίας Μaraw In via Lata, Αγίου Αλέξιου, Αγίου Λορέντζο της Δαμασκού, της Αγίας Μαρίας Campo Marzio και τη Αγίας Μαρίας del Rosario a Monte Mario.
