Μουσουλμάνες γυναίκες και η θρησκευτική ισότητα: ορισμένες σκέψεις

 Δρ. Ιωάννας Σαχινίδου,

Δεν έχω μελετήσει τη μουσουλμανική θρησκεία, δεν έχω διαβάσει το κοράνι, ούτε την ιστορική πορεία της ανάπτυξης του  μουσουλμανισμού και έτσι τα σχόλιά μου είναι προσωπικές εντυπώσεις και σημειώσεις.

Contexts

Tο context μας, διαμορφώνεται στον τόπο όπου ζούμε, από επιρροές που δεχόμαστε, από το κλίμα, το παρελθόν, τα γονίδιά και τα χαρακτηριστικά μας. Όλα συντελούν στη διαμόρφωση του ποιοι είμαστε σήμερα. Α:υτά με τη σειρά τους επηρεάζουν το πώς σκεφτόμαστε, τι αποφάσεις παίρνουμε, πώς ενεργούμε. Δεν είναι απλό και μπορεί να είναι καταστροφικό να σχολιάσω εγώ τη θρησκεία ενός άλλου λαού, με άλλο παρόν και άλλο παρελθόν ενώ ζω και υπάρχω στο δικό μου context. Ήμουν στην Αυστρία στο Καθολικό Πανεπιστήμιο σε πρόγραμμα στο οποίο είχαμε να δυνατότητα να ακούσουμε τις παρουσιάσεις διατριβών θεολογικών, να σχολιάσουμε, να ανταλλάξουμε απόψεις και ιδέες. Όταν ολοκλήρωση τη δική μου παρουσίαση, κανείς δε μίλησε. Είμαι έτοιμη να ακούσω ότι σχόλιο ή παρατήρηση έρχεται στο νου σας, πρότεινα. Ένα νέο παλικάρι από την Αφρική είπε: «Εγώ δεν ξέρω τους πατέρες, δεν ξέρω φιλοσοφία, δεν ξέρω οικολογία, δεν κατάλαβα τίποτα!

Γυναίκες Μουσουλμάνες

Μια εικόνα για το πώς ζουν σε μουσουλμανική χώρα απόκτησα όταν διάβασα αυτοβιογραφία που βραβεύτηκε.[1] Το 1984, ο σύζυγός της Αμερικανίδας Μπέτι Μαχμουντί πήρε τη γυναίκα και την κόρη του για να συναντήσει την οικογένειά του στο Ιράν, υποσχόμενος πως η επίσκεψη θα κρατούσε δύο εβδομάδες. Ορκίστηκε στο ιερό Κοράνι ότι θα είναι ασφαλείς και δεν θα την ανάγκαζε να μείνει στο Ιράν χωρίς τη θέληση της. Όταν φτάνουν στην Τεχεράνη η Μπέτι αντιλαμβάνεται ότι η οικογένεια του άντρα της αρνείται να τη δεχτεί λόγω της εθνικότητας και της θρησκείας της. Πιστεύει ότι ο άντρας της θα κρατήσει την υπόσχεση του και δεν θα παράμεναν στο Ιράν πάνω από δυο εβδομάδες,

Ο Μουντί όμως ανακοινώνει στη σύζυγό του ότι επιθυμεί να μείνουν στο Ιράν για πάντα. Εξαπατήθηκε από τον σύζυγό της. Η Μπέτι καταφεύγει στην Ελβετική Πρεσβεία, διεκδικώντας το δικαίωμα να επιστρέψει αυτή και η κόρη της στην Αμερική με ασφάλεια. Ανακαλύπτει ότι τα πάντα άνηκαν στο σύζυγο στη γυναίκα τίποτα και η ακίνητη περιουσία του άντρα περιλάμβανε και τα παιδιά. Ο τρυφερός, στοργικός άντρας που είχε γνωρίσει η Μπέτι μεταμορφώθηκε σε βίαιο Ιρανό που τις κρατούσε ομήρους στο Ιράν. Κανόνες δεν έθετε μόνο ο Μουντί και η οικογένεια του. Ισχυρότερους επέβαλε η Ισλαμική κοινωνία. Οι γυναίκες έπρεπε να φοράνε τσαντόρ. Αστυνομική δύναμη ελέγχει την ενδυμασία τους.Η Μπέτι έρχεται σε επαφή με παράνομο λαθρέμπορα που οργανώνει την απόδραση αυτής και της κόρης της μέσω Τουρκίας. Σε επώδυνες, κακές συνθήκες, μετά από κακουχίες περνά στην Τουρκία αφήνοντας πίσω το Ιράν για πάντα. Με πλαστά έγγραφα ταυτότητας φτάνουν στην πρεσβεία των ΗΠΑ στην Άγκυρα. Έφτασαν στο Μίσιγκαν το 1986.

Σχόλια

Η ιστορία του ζευγαριού ξεκινά στην Αμερική. Η γυναίκα είναι στον τόπο της και ο σύζυγος φαίνεται ότι απολαμβάνει ότι του προσφέρει ο νέος κόσμος.  Στο Ιράν ο σύζυγος βρίσκει τον λανθάνοντα εαυτό του, ενώ η σύζυγος που έζησε σε τόπο όπου άνδρες και γυναίκες βιώνουν ισότητα και ελευθερία, ασφυκτιά. Ίσως οι γυναίκες που την περιβάλλουν δεν την καταλαβαίνουν αφού έτσι ζούσαν από τότε που γεννήθηκαν. Η Αμερικάνα βρίσκει δύναμη για να μπει στην παρανομία, να δραπετεύσει. Ιρανή που έμαθε να ανέχεται τη βία και αν δυστυχούσε δε θα τολμούσε. Στην ιστορία εμπλέκομαι και εγώ ως αναγνώστρια.  Δεν είμαι Ιρανή, δεν έζησα σε ασφυκτικό κλοιό, δεν είμαι αμερικανίδα, δεν έζησα σε ανεξαρτησία,  υπερπροστατευτικά ώστε να μη μου συμβεί κακό αλλά να προβλεφθεί. Θα ασφυκτιούσα στο Ιράν, ή θα ζούσα εκεί και θα υπέφερα ή θα πέθαινα στο δρόμο, άβγαλτη στο να αντιμετωπίζω κακουχίες. Τα σχόλιά μου θέλω να δείξουν ότι το context όπου ζούμε παίζει μεγάλο ρόλο στη διαμόρφωση της οντότητάς μας. Θεωρούμε σήμερα ότι text και context είναι σε διάλογο. Τα ιερά κείμενά εφαρμόζονται σε συγκεκριμένο context και ανταποκρίνονται σ’ αυτό.  

 Οι Μουσουλμάνες κερδίζουν τη Θρησκεία τους για τον Εαυτό τους

 Στις περισσότερες μουσουλμανικές χώρες θεωρείται ότι  οι άνδρες έχουν δοσμένη από το Θεό εξουσία πάνω στις γυναίκες. Οι Μουσουλμάνες αγωνίζονται. Οι γυναίκες στο Cambridge, στο Κάιρο, μελετούν ξανά τα κλασσικά ισλαμικά κείμενα και αμφισβητούν τον τρόπο με τον οποίο οι άνδρες για δεκαετίες τα διάβαζαν. Αυτό το χειμώνα λειτούργησε τζαμί μόνο για γυναίκες στο Los Angeles. Οι προσπάθειες αυτές είναι τοπικές και διαφορετικές. Όλες είναι μέρος της πολύπλευρης προσπάθειας του σημερινού Ισλαμικού κόσμου που παλεύει ανάμεσα στην αυστηρή ακαμψία και στην πλουραλιστική, περιεκτική πίστη.  Εκπροσωπούν την ελπίδα για το μέλλον και για το τι σημαίνει να είσαι μουσουλμάνος σήμερα. Θέλουμε να επιλέξουμε το ISIS ή την ισότητα, ρωτούν; Το 4^ο κεφ, 34^ο Εδάφιο του Κορανίου λέει ότι οι άνδρες κηδεμονεύουν τις γυναίκες επειδή ο Αλλάχ έπλασε τον ένα να υπερέχει από τον άλλο και επειδή οι άνδρες διαθέτουν την περιουσία τους για να στηρίξουν τις γυναίκες. Επί δεκαετίες οι δικαστές αναφέρουν αυτό το εδάφιο για να στηρίξουν τους άνδρες στον έλεγχο των γυναικών. Η ανδρική κυριαρχία θεωρεί ότι το Κοράνι έχει σαφώς θεσπίσει την απόλυτη κυριαρχία του συζύγου πάνω στη γυναίκα του και για μερικούς των ανδρών πάνω σε  όλες τις γυναίκες. Παρόλο που το γενικό μήνυμα του Κορανίου δεν αλλάζει,  οι  Μουσουλμάνοι αναμορφωτές λέτε ότι οι νέες  γενεές πρέπει να προχωρήσουν σε  νέες αναγνώσεις των ιερών κειμένων. Σε όσους θεωρούν ότι οι αναμορφωτές παρεκκλίνουν από το Ισλάμ, οι Μουσουλμάνες φεμινίστριες απαντούν ότι υπάρχει διαφορά μεταξύ Μουσουλμανικής νομολογίας- ανδρικής νομοθεσίας που διαμορφώθηκε τον μεσαίωνα και θείου νόμου που είναι αιώνιος, αναλλοίωτος και καλεί σε δικαιοσύνη. Δεν αμφισβητούν το Κοράνι αλλά το πώς ορισμένες ερμηνείες του θεωρήθηκαν ως η αλήθεια.  Το πρόβλημα δεν ήταν το κείμενο αλλά τα κοινωνικά δεδομένα. “The problem has never been with the text, but with the context.”

Ενώ το εδάφιο 4.34 προβάλλει σεξιστικές αξιώσεις υπάρχουν πάρα πολλές περικοπές που καλούν σε δικαιοσύνη.  Έγκυρη παράδοση του Κορανίου αναφέρει ότι όλοι άνθρωποι είναι ίσοι ως δημιουργήματα του Θεού. Και η επακόλουθη ερώτηση είναι: «εάν είμαστε ίσοι μπροστά στα μάτια του Θεού, γιατί δεν είμαστε ίσοι μπροστά στα μάτια των ανδρών;»

Επίλογος

Μετά από μακριά εισαγωγή θέλω να υπογραμμίσω ορισμένες αλήθειες[2]. Οι Μουσουλμάνες ξαναδιαβάζουν τα ιερά κείμενα

·        Μορφώνονται, ταξιδεύουν, ξαναδιαβάζουν τα ιερά κείμενα, ιδίως όσα θεωρήθηκαν ως οδηγία για την υποτίμηση των γυναικών

·        Ξεχωρίζουν το text –τις αιώνιες αλήθειες- από το context- από το κοινωνικό περιβάλλον μέσα στο οποίο εφαρμόστηκαν

·        Ξεχωρίζουν τις αιώνιες αλήθειες από τις ερμηνείες τους.

Χωρίς ουδεμία πρόθεση συγκρητισμού από μέρους μου, ξέρουμε ότι περικοπές της Βίβλου ερμηνευμένες μονόπλευρα  από άνδρες έγιναν οδηγός για την υποτίμηση των γυναικών στην κοινωνία και στην εκκλησία. Όταν οι γυναίκες μορφώθηκαν στη Δύση και αργότερα στην καθ’ ημάς Ανατολή, ξαναμελέτησαν τα κείμενα και τη Βίβλο έκαναν δικές τους διακρίσεις όσον αφορά το θέλημα του Θεού και τις ερμηνείες του, όσον αφορά το κείμενο και τις κοινωνικές συνθήκες μέσα στις οποίες εφαρμόστηκε, έβαλαν σε διάλογο text και context.   

---

[1] Ποτέ χωρίς την κόρη μου, Mahmoody, Betty, Hoffer, William.
[2] Το παρόν άρθρο βασίστηκε στις αναφορές του άρθρου της Carla Power, ''Muslim Women Are Fighting To Redefine Islam as a Religion of Equality''.