ΑΥΤΟΚΕΦΑΛΙΑ ΚΑΙ Η ΑΥΞΑΝΟΜΕΝΗ ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ ΤΗΣ ΜΟΣΧΑΣ

  Ιωάννης Λότσιος, Δρ. verianet.gr

Η τελευταία απόφαση της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου και όχι της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ρωσίας ανέδειξαν την προβληματική, νοσούσα και πάσχουσα εκκλησιολογία. Πολλά και κρίσιμα είναι τα ερωτήματα που εξάγονται, όπως π.χ. τι σημαίνει η ''Σύνοδος των Επισκόπων'' τον Νοέμβριο. Η συνοδικότητα είναι συνυφασμένη με το πρωτείο. Σύγκλιση της Ιεραρχίας υφίσταται με την παρουσία του Πρώτου, του Προκαθημένου και των Ιεραρχών που απαρτίζουν την Σύνοδο. Η υιοθέτηση δυτικών τρόπων κατανόησης της συνοδικότητας είναι λίαν απαράδεκτος.

Ακατανόητη παραμένει η αναφορά περί της ‘’μη νομιμότητας’’ του ‘‘Πατριάρχου της Κωνσταντινουπόλεως’’. Διαβάζουμε το εξής: «..υπό τις συνθήκες, όπου η πλειονότητα των ορθοδόξων χριστιανών του κόσμου δεν έχουν εκκλησιαστική κοινωνία μαζί του, δεν έχει δικαίωμα πλέον να ομιλεί εκ μέρους όλης της παγκόσμιας Ορθοδοξίας και να εμφανίζεται ως ηγέτης της». Πράξη που δεν ακολουθούν οι Ορθόδοξες Εκκλησίες. Αποφεύγεται να αναφερθεί ότι ήδη αναγνωρίστηκε η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας, από την Εκκλησία της Ελλάδος, Πατριαρχείο Αλεξάνδρειας και Εκκλησίας της Κύπρου. Η απόρριψη στα επίσημα κείμενα και δηλώσεις του Πατριαρχείου της Ρωσίας δεν έχει αντίκτυπο στις υπόλοιπες Ορθόδοξες Εκκλησίες. Δηλώνει μια αγένεια και απρέπεια απέναντι στην κανονική δομή της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας. Οι Ιεροί Κανόνες δεν αποτελούν απολιθώματα του παρελθόντος, είναι εν ισχύ μέχρι και σήμερα. Από της δηλώσεις του Μητροπολίτου Ιλαρίωνος καταλαβαίνει κανείς ότι όταν αναφέρονται π.χ. σε Εκκλησία/Ναό στην Ουγγαρία, αναφέρονται ως ‘’λάφυρο’’ ή ‘‘απόκτημα΄΄: «Η δέκατη εντολή του Μωσαϊκού νόμου λέγει: «Οὐκ ἐπιθυμήσεις τὴν γυναῖκα τοῦ πλησίον σου. Οὐκ ἐπιθυμήσεις τὴν οἰκίαν τοῦ πλησίον σου οὔτε τὸν ἀγρὸν αὐτοῦ οὔτε τὸν παῖδα αὐτοῦ οὔτε τὴν παιδίσκην αὐτοῦ οὔτε τοῦ βοὸς αὐτοῦ οὔτε τοῦ ὑποζυγίου αὐτοῦ οὔτε παντὸς κτήνους αὐτοῦ οὔτε ὅσα τῷ πλησίον σου ἐστί» (Εξ. 20. 17). Είναι κατάλληλο να υπενθυμίσουμε αυτή την εντολή στον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως. Διατυπώνοντας δημοσίως τέτοιες ιδέες, επιβουλεύεται ξένη περιουσία, ο νόμιμος κάτοχος της οποίας έχει οριστεί δικαστικώς».

 Αυτή η γνωστή κατ’ επανάληψη αναφορά φανερώνει το θεμελιώδης δίλλημα του Πατριαρχείου της Μόσχας. Αυτό,  ως εθνική Εκκλησία ενός κράτους έχει καταστεί όμηρος απέναντι στις γεωπολιτικές και στρατηγικές του Κρεμλίνου για μια διεθνή επιρροή. Αυτή η αναφορά περί της ‘‘μη νομιμότητας’’, αποδεικνύει την πιστή αντιγραφή της ρωσικής πολιτικής, μιας στεγνής ισχυρογνωμοσύνης και επίδειξης μιας μεγάλης δύναμης. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης δεν παραβίασε κανέναν νόμο είτε κράτους είτε διεθνούς δικαίου για την χορήγηση του τόμου της αυτοκεφαλίας. Η παραγκώνιση του Μητροπολίτου Ονουφρίου ως Προκαθημένου, που ηγείται μιας Αυτοκέφαλης Εκκλησίας στην Ουκρανία, είναι ενδεικτική για την πραγματική θέση που του δίνει ο Πατριάρχης Ρωσίας. Αντιθέτως ο Οικουμενικός Πατριάρχης στην επίσκεψη στο Κίεβο, μια Πατριαρχική αλλά όχι ποιμαντική, έδειξε τον Μακαριώτατο Μητροπολίτη Κιέβου και πάσης Ουκρανίας κ.κ. Επιφαίνου, όχι ως Προκαθήμενο μόνο, αλλά και ως Ποιμενάρχη.

Ο π. Κύριλλος Γοβορούν, ειδικώς στο ουκρανικό ζήτημα, σαφώς επισημαίνει σε άρθρο του ότι (παράφρ. δική μας): «η ρωσική προπαγάνδα συχνά μετατρέπει την επιθετικότητα εναντίον της Ουκρανίας ως οιονεί θρησκευτική σύγκρουση: έναν «ιερό πόλεμο» εναντίον της «άθεης» ή «ετερόδοξης» Δύσης. Θα ήταν λοιπόν φυσικό οι Χριστιανικές Εκκλησίες παγκοσμίως να καταδικάσουν δυνατά και την προπαγάνδα και την επιθετικότητα. Ωστόσο, στις περισσότερες περιπτώσεις, η απάντησή τους ήταν σιωπή. Τέτοιες αντιδράσεις προήλθαν από τις περισσότερες τοπικές ορθόδοξες εκκλησίες, την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και διεθνείς οικουμενικούς οργανισμούς όπως το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών». Από την αναφορά του πατρός Κυρίλλου Γοβορούν, βλέπουμε μια υποβάθμιση των αποφάσεων αναγνωρίσεως των Εκκλησιών, Ελλάδος, Αλεξάνδρειας και Κύπρου, και σε αυτήν την Σύνοδο του Πατριαρχείου της Ρωσίας. Η σιωπή πάντοτε δεν σημαίνει απόρριψη της αυτοκεφαλίας από τι υπόλοιπες Ορθόδοξες Εκκλησίες, αυτό θα μπορούσε κανείς να το αναφέρει εάν και εφόσον εκδιδόταν σαφείς συνοδικές αποφάσεις, π.χ. Βουλγαρία, Αλβανία κ.λ.π.

 Θα επισημάνουμε όμως την επεκτατική εκκλησιαστική πολιτική του Πατριαρχείου της Ρωσίας, έναντι του κόσμου της διασποράς και των πατριαρχικών δικαιοδοσιών των άλλων Πατριαρχείων, αναφέρεται στο κείμενο το εξής: «Λαμβάνοντας υπόψη αυτά τα γεγονότα και αποδίδοντας προσοχή στις πολυάριθμες αιτήσεις κληρικών της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Αλεξανδρείας προς τον Αγιώτατο Πατριάρχη Μόσχας και Πασών των Ρωσσιών Κύριλλο να τους δεχθεί στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Μόσχας, η Ιερά Σύνοδος ανέθεσε στον αρχιεπίσκοπο Βλαντικαυκάζ και Αλανίας Λεωνίδα μετά από επισταμένη εξέταση των υποβληθεισών αιτήσεων να εισηγηθεί προτάσεις στην Ιερά Σύνοδο». Αυτό αποτελεί μια έκφραση του βασικού εκκλησιολογικού προβλήματος που έχω αναφέρει σε άρθρο: Η εισαγωγή του εθνοφυλετικού στοιχείου στην εκκλησιολογία και ακόμα περισσότερο στον ίδιο της Καταστατικό Χάρτην, που αντιβαίνει προς τον Πατριαρχικό και Συνοδικό Τόμο της Πατριαρχικής τιμής της Εκκλησίας της Ρωσίας, είναι από τα σοβαρότατα προβλήματα που θα πρέπει να εξετασθούν σε πανορθόδοξο επίπεδο. Στο άρθρο 3 των Γενικών Διατάξεων αναφέρεται ότι η δικαιοδοσία της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας η οποία συμπίπτει με το Πατριαρχείο Μόσχας επεκτείνεται και σε αυτούς που είναι ορθόδοξοι και διαμένουν εν Ρωσία αλλά και στο εξωτερικό ΄όταν αυτοί εκουσίως αποδέχονται την δικαιοδοσία αυτή. Το παράδειγμα της Εξαρχίας στην Γαλλία και την προσπάθεια του πρώην Χαριουπόλεως να εντάξει ενορίες και πιστούς στην δικαιοδοσία του ΠΜ με την θέληση των, είναι χαρακτηριστικό.

Επάνω σε αυτήν ακριβώς την διατύπωση του Καταστατικού Χάρτου του ΠΜ, βρίσκεται μια νέα εκκλησιολογία και κανονική θεωρία, όπως αναφέρει και ο αείμνηστος Μητροπολίτης Τηρολόης και Σερεντίου Παντελεήμων, ερμηνεύοντας τον Καταστατικόν Χάρτην του ΠΡ, αναφέρεται για το συγκεκριμένο άρθρο που αντιβαίνει από κανονικής και εκκλησιολογίας των Πατριαρχικών και Συνοδικών Τόμων των κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών: «Κατά την θεωρίαν αυτήν η δικαιοδοσία μιας τοπικής Εκκλησίας διαμορφούται ουχί αντικειμενικώς, δηλαδή γεωγραφικώς, ανεξαρτήτως φυλής και γλώσσης, αλλ΄ υποκειμενικώς, κατά την εθνικήν η γλωσσικήν επιλογήν εκάστου ανα, την οικουμένην Ορθοδόξου πιστού…Αι συνέπεαι της θεωρίας αυτής είναι αρνητικώς εμφανείς εις την κανονικήν και ποιμαντικήν κατάστασην των Ορθοδόξων της λεγομένης «διασποράς».

Τέλος, βαρυσήμαντος αποτελεί η αναφορά του Οικουμενικού Πατριάρχου στο Συλλείτουργο στο Κίεβο το εξής: «Ἀναφύονται νεολογισμοὶ καὶ ἐκκλησιολογικοὶ ἀκροβατισμοί, λέγοντες ὅτι αἱ ἀπαραχάρακτοι θεσμοθεσίαι τῶν Ἁγίων καὶ Οἰκουμενικῶν Συνόδων ὑπάρχουν ἀνεπίκαιροι, ἀναχρονιστικαὶ, ἀνίσχυροι καὶ ἐν ἑνὶ λόγῳ νεκραί. Διακηρύττεται ἡ ἔκπτωσις τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινου-πόλεως εἰς μουσειακὸν εἶδος. Ἐπιχειρεῖται ἡ ἀνατροπὴ τῶν ἐκκλησιαστικῶν σταθερῶν καὶ μάλιστα ὑπὸ τῶν δομῶν ἐκείνων, ἡ ὕπαρξις τῶν ὁποίων ὀφείλεται εἰς τὴν πρόνοιαν καὶ τὴν θυσίαν τῆς Μητρὸς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας. Εὐτυχῶς ὅμως τὸ Παράκλητον καὶ ζωογόνον Ἅγιον Πνεῦμα δὲν ἀφήνει τὴν Ἐκκλησίαν Του ἀπρονόητον καὶ τὰ ληδωρήματα τῶν παντοειδῶν σκοπιμοτήτων καὶ γηράσκουν καὶ ἀφανίζονται». 

Η Εκκλησία της Ρωσίας επιλέγει την απομόνωση ως λύση άκαρπος και οπισθοδρομική!