Ιωάννης
Λότσιος
Το Θέμα με την Μνημόνευση
Με την απόφαση της
Έκτακτης Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος και την αναγνώριση του δικαιώματος
του Οικουμενικού Πατριαρχείου να χορηγεί τόμους Αυτοκέφαλης, έδωσε ώθηση στην
έξοδο από την σιωπή και άλλων Ορθοδόξων Εκκλησιών. Ήδη αρκετές Ορθόδοξες
εκκλησίες άρχισαν δημοσίως να επικρίνουν θέσεις και στάσεις ορισμένων
αντιπροσώπων του Πατριαρχείου της Μόσχας. Πέραν αυτό γίνεται λόγος για την
πρώτη μνημόνευση υπό του Αρχιεπισκόπου Αθηνών κ.κ. Ιερωνύμου. Ήδη ο νέος
Προκαθήμενος της Ουκρανίας εντάχθηκε στα Επίσημα Δίπτυχα της Εκκλησίας της
Ελλάδος, ως Μητροπολίτης Κιέβου και πάσης Ουκρανίας.
Εδώ είναι και το θέμα της
από τον Ιανουάριο νέας εξέλιξης στην Ουκρανία και σχετικά με την μνημόνευση του
Μητροπολίτη Ονουφρίου. Η παραθεωρηση του Ονουφριου, όπως κάποιοι αντιοικουμενιστικοί
και ρωσόφιλοι κύκλοι προσπαθούν να στερεώσουν δεν ευσταθεί. Ο ίδιος ο Οικουμενικός
Πατριάρχης αρίθμησε την νέα αυτοκέφαλο εκκλησία ως 15ην στην σειρά της Κανονικής
Τάξεως. Η μη μνημόνευση του Όνουφριου γίνεται για τον λόγον ότι θα πρέπει να αλλάξει
τίτλο. Δεν μπορεί να ονομάζεται «Κιέβου και πάσης Ουκρανίας». Το οποίο μέχρι τώρα
δεν έχει κάνει....Η εκκλησία υπό του Μητροπολίτου Ονουφριου είναι "αυτοκέφαλος"
με πολλά ερωτηματικά χωρίς βέβαια τόμο. Αυτά θα πρέπει
πανορθοδοξως να εξετασθούν, όπως και το ‘’δήθεν’’
αυτοκέφαλο των Ρώσων της διασποράς, που δεν έχει καμμιά αναγνώριση από ορθόδοξη
εκκλησία και ούτε μνημονεύεται στα ιερά δίπτυχα. Αυτό λησμονούν οι εκκλησίες εκείνες
που ζητούν πανορθοδοξη για την Ουκρανία και τα παραβλέπουν εσκεμμένα, θέλοντας
τις αυθαιρεσίες της μοσχοβίτικης εκκλησιαστικής πολιτικής να παρακάμψουν, οι οποίες
είναι βαθύτατα προβληματικές στην κανονική και εκκλησιαστική de facto κανονική τάξη.
Η Μεγάλη Ρωσία
Ιδιαίτερη επισήμανση
κάνει το της Ανακοινωθέν
Εκκλησίας της Ελλάδος για την Μεγάλη Ρωσία:''
Τέλος, αφού χαρακτήρισε την ανακήρυξη της εκκλησιαστικής Αυτοκεφαλίας της
Ουκρανίας ιδιαιτέρως επωφελή για την Ορθόδοξη Εκκλησία και πολύτιμη για την
ενίσχυση των σχέσεων των δύο αδελφών αυτοκεφάλων Ορθοδόξων Εκκλησιών, της
Μεγάλης Ρωσίας και της Ουκρανίας, εισηγήθηκε «την αναγνώρισιν υπό της ημετέρας
Εκκλησίας της Αυτοκεφαλίας της Ορθοδόξου Εκκλησίας της ανεξαρτήτου Δημοκρατίας
της Ουκρανίας»''. Το Ανακοινωθέν ομιλεί περί της ιστορικότητας της
αρχαίας εκκλησίας του Κιέβου, για τις απαρχές τις εκκλησιαστικής ιστορίας της
Εκκλησίας του Κιέβου. Αναφέρεται περί την γεωγραφικήν σημασία ως ‘’Μεγάλη
Ρωσία’’ κατά την περίοδο της εκγχριστιανοποιήσεως των Ρως -Ουκρανών, όπως ήταν γνωστή
στην Μητέρα Εκκλησία το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Μήπως πρέπει να συζητηθεί η
επιστροφή του τίτλου στον Προκαθήμενο του Κιέβου ή να αφαιρεθεί ο τίτλος ''πασών των Ρωσιών'' από τον Πατριάρχη
Μόσχας; μήπως πρέπει να συζητηθεί πάλι η αναφορά στον πατριαρχικό τόμο του
Πατριαρχείου Ρωσίας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο; για μια αποκατάσταση του
τίτλου στον κανονικόν κάτοχο του; Είναι θέματα που εξάγονται από την σύζευξη
ιστορίας και εκκλησίας στην Μεγάλη Ρωσία.
Η Κοινή Μνημόνευση
Το
Σάββατο 19 Οκτωβρίου θα πραγματοποιηθεί Πατριαρχική Θεία Λειτουργία στην
ιστορική Εκκλησία της Παναγίας Αχειροποιήτου στη Θεσσαλονίκη και συλλείτουργο
με τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών. Επι του κανονικού εδάφους των Νέων Χωρών θα μνημονευθεί
για πρώτη φορά ο νέος προκαθήμενος της Εκκλησίας τη Ουκρανίας. Ενδεχόμενος να
υπάρξει συλλείτουργο με τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών. Αλλά εντούτοις θα είναι μια
κοινή μνημόνευση των δύο Προκαθημένων, Οικουμενικού Πατριάρχου και Αρχιεπισκόπου
στην Θεσσαλονίκη που έχει πολλούς λόγους συνδέσεως με την Μεγάλη Ρωσία, τόσο εκ
της πολιτικής όσο και της εκκλησιαστικής ιστορίας, δεσμούς και σχέσεις αιώνων. Αλλά
υπάρχει και ένας ακόμα λόγος για την κοινή αυτή μνημόνευση που θα γίνει στην
ιστορική Εκκλησία της Παναγίας της Αχειροποίητου. Από τους δεσμούς τους ακατάλυτους
των σχέσεων Θεσσαλονίκης Μεγάλης Ρωσίας-Ουκρανίας υπάρχει και ένας συνδετικός
αγιολογικός κρίκος στην συγκεκριμένη εκκλησία. Στην Παναγία Αχειροποίητο μαρτύρησε
ο νεομάρτυς ο Άγιος Αντώνιος ο Καρέωτης
1550 περίπου. Ο νεομάρτυς Αντώνιος ο Καρέωτης γεννήθηκε στην Ουκρανία και έλαβε
το όνομα Ονούφριος, Ως νέος διέπραξε φόνο, μετανόησε και πήγε να μονάσει.
Αρχικά πήγε στο Μοναστήρι του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου το 1510στο οποίο έγινε
μοναχός με το όνομα Αντώνιος. Λόγο του αμαρτήματος του φόνου δεν μπορεί να βρει
ησυχία αναχωρεί στο Άγιο Ορος στο Κελί του Αγίου Σάββα των Σέρβων στις Καρυές. Επιθυμούσε
πάντοτε να μαρτυρήσει για τον Χριστό, αναχωρεί στην Θεσσαλονίκη και πηγαίνει
στην εκκλησία της Παναγίας της Αχειροποίητου, που τότε είχε μετατραπεί σε τζαμί
και κάνει το σταυρό του και προσεύχεται. Οι Οθωμανοί της πόλεως εξοργίσθηκαν
και τον συνέλαβαν και υπέστη φρικτά βασανιστήρια και τον έκαψαν ζωντανό. Την αλληλοσύνδεση αυτή με όλα τα προαναφερθέντα αναφέρει ο αείμνηστος Καθηγητής
Αντώνιος Ταχιάος, ειδικός σλαβολόγος ο οποίος επισημαίνει τα εξής βασικά χαρακτηριστικά
από τον βίο του βίου: «Ο βιογράφος του
οσιομάρτυρα Αντωνίου μας πληροφορεί ότι αυτός είχε βαπτισθεί με το όνομα
Ονούφριος, και ηταν Ρουσίνος (poychh)
το γένος. Ο όρος αυτός χρησιμοποιείτο στον Μεσαίωνα για να δηλώνει τον Ουκρανό,
ενώ στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε για εκείνον, ο οποίος καταγόταν από τη
Ρουθηνία ή Γαλικία, την περιοχή της δυτικής Ουκρανίας, η οποία εκτείνεται από
το βόρειο προς το ανατολικό τμήμα του άνω ρού ποταμού Δνείστερου και έχει
πρωτεύουσα την πόλη Χάλιτς. Ο Ονούφριος καταγόταν πιθανότατα από τη Βολυνία,
μεγάλη περιοχή της Ουκρανίας, ή «Μικράς Ρωσίας», όπως την ονόμαζαν οι
Βυζαντινοί, η οποία από το 1386 και μετά, δηλαδή από την εποχή της δημιουργίας
του Πολωνο-Λιθουανικού κράτους, είχε περιέλθει σ’ αυτό. …..»[1].
Η Μήτηρ Εκκλησία
Από
την παράθεση ενός τεμαχίου από τον βίο του οσιομάρτυρα Αντωνίου του Καρεώτη που
μαρτύρησε στο προαύλιο χώρο της Παναγίας Αχειροποιήτου αναδύονται και ορισμένα θέματα
για το σήμερα. Αυτά τα νέα θέματα περιφέρονται γύρο από τις αμφισβητήσεις περί της Μεγάλης Εκκλησίας της
Κωνσταντινουπόλεως το Οικουμενικό Πατριαρχείο για την σημασία ως «Μητέρα Εκκλησία» στις περιοχές εκείνες.
Η «Μητέρα Εκκλησία» είναι η αρμόδια
που απευθύνεται κανείς για την διαδικασία περί χορηγήσεως τόμου ανάμεσα στις
Αυτοκέφαλες Ορθόδοξες Εκκλησίες. Η αναφορά του Οικουμενικού Πατριαρχείου ως «Μητηρ Εκκλησία» τονίζει την ιστορική
ακρίβεια και την κανονική καταγωγή των νέων αυτοκεφάλων εκκλησιών, ειδικά για
την περιοχή της Ουκρανίας. Η κοινή
μνημόνευση στη Θεσσαλονίκη Οικουμενικού
Πατριάρχου και Αρχιεπισκόπου, αποτελεί μια πράξη που μας παρουσιάζει τον
εκκλησιαστικό δεσμό μεταξύ της «Μητέρας
Εκκλησίας» με την «Θυγατέρα
Εκκλησία», και εδώ με την Εκκλησία της Ελλάδος και την Εκκλησία της Ουκρανίας,
που ούτως ή άλλως δεν έχει ανάγκη από επεμβάσεις τρίτων που διασαλεύουν αυτήν
την σχέση. Το Οικουμενικό πατριαρχείο από την Εκκλησία της Παναγίας της
Αχειροποιήτου αποδεικνύει ότι ως «Μητέρα
Εκκλησία» αποτελεί πηγή της αποστολικότητας, την οποία η ίδια μεταδίδει ως αδιάσπαστη συνέχεια, πέραν του χρόνου
και του τόπου σε ολόκληρη την Ορθόδοξη Εκκλησία. Σε αυτήν την αποστολικότητα εντάσσεται
και το θέμα της Θείας Ευχαριστίας, αφού αυτή αποτελεί το σημείο της
αυθεντικότητας της αποστολικής διαδοχής. Η κοινή μνημόνευση στην Θεσσαλονίκη αναδεικνύει
το Οικουμενικό Πατριαρχείο ως «Μητέρα
Εκκλησία» στην Μεγάλη Ρωσία, που μελλοντικά θα έχουμε εξελίξεις …..Διότι η
Μήτηρ Εκκλησία αναγνωρίζει και επικυρώνει την κανονική κατάσταση μια τοπικής
Εκκλησίας και σε άλλες περιοχές…..
[1]Αντώνιος-Αιμίλιος
Ταχιάος, Άγνωστοι Αθωνίτες Νεομάρτυρες,
Αγιορείτικη Βιβλιοθήκη , Άγιον Όρος 2006, σ.15. και σ. 15-17.