Αρχιμ. Κύριλλος Γοβορούν
Ελληνική μετάφραση από τα ουκρανικά Ιωάννης Λοτσιος Δρ.Θ.
Προ των πυλών της σύγκλησης της Ενωτικής Συνόδου οφείλουμε να εξηγήσουμε ποια είναι η κανονική κατάσταση των υφιστάμενων δομών στην Ουκρανία. Πρώτον, πρέπει απαραίτητα να γίνει μια αναφορά στους τρείς τρόπους που υπάρχει η Εκκλησία:
1. Το να ανήκει ένα πρόσωπο στην Ενιαία Εκκλησία του Χριστού.
2. Εγκυρότητα των επισκοπικών χειροτονιών.
3. Κανονικότητα των διοικητικών δομών (Μητρόπολη, Πατριαρχείο κ.λ.π.).
Θα πρέπει επίσης να γίνει διάκριση:
α) στην εκκλησιαστική Ακρίβεια, η οποία προβλέπει αυστηρή εφαρμογή των Κανόνων και εκκλησιολογικών αρχών,
β) και στην οικονομία, η οποία προβλέπει μια συγκαταβατική εφαρμογή των Κανόνων και των Αρχών.
Έτσι, μέχρι τις 11 Οκτωβρίου του τρέχοντος έτους:
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως καθώς και οι περισσότερες Ορθόδοξες Εκκλησίες δεν αρνήθηκαν την ένωση των πιστών του Πατριαρχείου του Κιέβου και της Ουκρανικής Αυτοκέφαλης Εκκλησίας με την Εκκλησία του Χριστού – πάντως σύμφωνα με την αρχή της οικονομίας. Μόνο η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία και η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία υπό του Πατριαρχείο της Μόσχας, κατά τα τελευταία χρόνια, δεν αναγνωρίζουν καμιά σχέση τους με την Εκκλησία Χριστού, επειδή δεν αναγνώριζαν ούτε το βάπτισμά τους. Συγχρόνως, η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία για παράδειγμα, αναγνωρίζει μια εκκλησιαστικότητα στους Καθολικούς και ακόμα μάλιστα στους μερικούς Προτεστάντες. Καμία από τις κανονικές Ορθόδοξες Εκκλησίες, συμπεριλαμβανομένων του Οικουμενικού Πατριαρχείου και του Πατριαρχείου της Μόσχας, ούτε εν ακριβεία, αλλά ούτε και εν οικονομία αναγνώριζαν την κανονικότητα της επισκοπικής και ιερατικής χειροτονίας στις σχισματικές Ουκρανικές εκκλησίες, ούτε την διοικητική τους δομή (το Πατριαρχείο και η Μητρόπολης αντίστοιχα).
Όσον αφορά την Ορθόδοξη Ουκρανική Εκκλησία του Πατριαρχείου Μόσχας: μεταξύ των Κανονικών Τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών υπήρχε μια συναίνεση για τα μέλη της που πλήρως ανήκουν στην Εκκλησία του Χριστού και για το κύρος των επισκοπικών και ιερατικών χειροτονιών τους μόνο. Δεν υπήρξε συναίνεση για την κανονικότητα των διοικητικών δομών της. Για την Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία και μερικές άλλες Εκκλησίες ήταν μια Μητρόπολη με αυτοδιοίκηση. Για την Κωνσταντινούπολη και άλλες, ήταν κανονικές επισκοπές του Πατριαρχείου Μόσχας στην Ουκρανία, οι οποίες που και που, κατ΄ οικονομίαν, εξασκούσαν μια εκκλησιαστική υπόσταση.
Από τις 11 Δεκεμβρίου έως τις 15 Δεκεμβρίου:
Το ποίμνιο του Πατριαρχείου του Κιέβου (ΠΚ) και της Ουκρανικής Αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας (ΟΑΟΕ) επανήλθε ως πλήρη μέλη της Εκκλησίας του Χριστού - κατ’ ακρίβειαν. Οι Επίσκοποι και οι κληρικοί αυτών των εκκλησιών αναγνωρίστηκαν ως κανονικοί - σύμφωνα με την αρχή της οικονομίας. Ωστόσο, μερικές Εκκλησίες (Σερβίας και της Πολωνίας π.χ.), αρνήθηκαν να αναγνωρίσουν την αποκατάσταση των Επισκόπων και κληρικών των ΠΚ και ΟΑΟΕ, ακολουθώντας την αρχή της ακρίβειας. Όσον αφορά την διοικητική δομή του ΠΚ και της ΟΑΟΕ, όλες οι υπόλοιπες κανονικές Εκκλησίες, συμπεριλαμβανομένου και του Οικουμενικού Πατριαρχείου δεν αποδέχονται αυτές τις διοικητικές δομές. Κατά συνέπεια, οι αποφάσεις αυτών των διοικητικών δομών, όπως π.χ. οι συνεδριάσεις των συνόδων τους δεν έχουν καμμιά ισχύ και κανονικότητα στους οφθαλμούς του Ορθόδοξου κόσμου, συμπεριλαμβανομένης και της Κωνσταντινούπολης. Οι σύνοδοι του ΠΚ μετά τις 11 Οκτωβρίου είναι μια πρόκληση για την Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως, οι οποίες φέρνουν την Εκκλησία αυτή σε δύσκολη θέση.
Όσον αφορά την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία του Πατριαρχείου Μόσχας, για ολόκληρη την Ορθοδοξία είναι κανονικά τα μέλη της στην Εκκλησία του Χριστού, έχοντας κύρος και οι χειροτονίες τους. Αλλά για την Κωνσταντινούπολη, η διοικητική κατάσταση αυτής της δομής είναι ελλιπείς. Η εκκλησία αυτή εξακολουθεί να θεωρείται ως μητρόπολη της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Ουκρανία. Αλλά η κανονική θέση και η ύπαρξη του πρώτου της έχει αλλάξει: τώρα πια δεν είναι ο Μητροπολίτης Κιέβου κατ’ ακρίβειαν, αλλά κατ΄ οικονομίαν μόνο. Κατ’ ακρίβειαν η μόνη κανονική διοικητική δομή στην Ουκρανία είναι η Μητρόπολη Κιέβου που υπάγεται στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως - η ίδια Μητρόπολη , η οποία ιδρύθηκε τον 10ον αιώνα και μεταφέρθηκε στην διοίκηση του Πατριαρχείου της Μόσχας το 1686. Αυτή η Μητροπολιτική Επαρχία σε αυτήν την χρονική περίοδο δεν έχει κεφαλή, δηλαδή Μητροπολίτη.
Μετά τις 15 Δεκεμβρίου
Η Μητρόπολη του Κιέβου του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, μετά από δύο μήνες από την αναστύλωσή της, θα παύση να υπάρχει. Μια Αυτοκέφαλη Ουκρανική Εκκλησία θα εμφανιστεί στην θέση της. Η διαδικασία της μετάβασης από μια εξαρτημένη Μητρόπολη σε Αυτοκέφαλη θα γίνει μεταξύ τις 15 Δεκεμβρίου έως 6 Ιανουαρίου του 2019, όταν εγκριθεί ο νεοκλεγής Προκαθήμενος της Εκκλησίας και θα λάβει από το Οικουμενικό Πατριαρχείο τον υπογραμμένο Τόμο για την Αυτοκεφαλία - αυτά όλα θα γίνουν στην Κωνσταντινούπολη.
Κατά την 15 Δεκεμβρίου είναι η τελευταία ευκαιρία για το Πατριαρχείο Κιέβου και την ΟΑΟΕ θα αναγνωρίσουν ότι δεν υπάρχουν ως διοικητικές δομές. Από κει και πέρα προσπάθειές τους για την διατήρηση αυτών των δομών, εν μέρη ή εν συνόλω θα αποτελεί μια σχισματική δραστηριότητα.
Όσον αφορά την Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία στην Ουκρανία, η Κωνσταντινούπολη θα συνεχίσει να αναγνωρίζει τα μέλη της ως μέλη της Εκκλησίας του Χριστού, και το κύρος των χειροτονιών - ως Επίσκοποι και κληρικοί της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Ουκρανία. Μόνο η θέση απέναντι στον Μητροπολίτη Κιέβου θα αλλάξει, με δεδομένο ότι δεν μπορεί να υπάρχουν δύο πρώτοι σε μια πόλη. Ο τωρινός Μητροπολίτης του Κίεβου της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας θα χάσει την κανονικότητά του και κατ΄ ακρίβειαν, αλλά και κατ΄ οικονομίαν.
Στην περίπτωση που ο Μητροπολίτης Κίεβου θα αρνηθεί να αναγνωρίσει την απόφαση της Κωνσταντινούπολης, μπορεί να δικαστεί. Μπορούν να δικαστούν και εκείνοι επίσκοποι της εκκλησίας αυτής που δυσφημούν την Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης, και μάλιστα με προσβλητικά λόγια. Σε αυτήν την περίπτωση θα γίνουν σχισματικοί, όπως ήταν κάποτε οι εκπρόσωποι του Πατριαρχείου του Κίεβου και της ΟΑΟΕ.
Όπως και με το Πατριαρχείο του Κιέβου και της ΟΑΟΕ, οι αποφάσεις των συνόδων της Ουκρανικής Εκκλησίας του Πατριαρχείου Μόσχας δεν αναγνωρίζονται πλέον από την Κωνσταντινούπολη. Ως εκ τούτου, αν κάποιοι επίσκοποι από αυτή την Εκκλησία στερηθούν των δικαιωμάτων τους ή ακόμα καθαιρεθούν λόγω της συμμετοχής τους στην Ενωτική Σύνοδο στις 15 Δεκεμβρίου ή αργότερα, τέτοιες αποφάσεις των συνόδων αυτών δεν θα έχουν καμία ισχύ από την Κωνσταντινούπολη. Το ίδιο ισχύει και για τις απαγορεύσεις από τους Επισκόπους στους κληρικούς της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Πατριαρχείου Μόσχας.