Του Ιωάννη Λότσιου,
Δημοσιεύτηκε και στο Verianet το 2015
Η γενέθλιος ημέρα
Η Εορτή του Γενεθλίου του Αγίου Ιωάννου[1] του Προδρόμου και Βαπτιστού, είναι κοινή εορτή σε Ανατολή και Δύση, μας επιστρέφει πίσω στην ιστορία, την βιβλική ιστορία, που περιγράφει και την γέννηση του[2].
Εδώ είναι το θαυμάσιο γεγονός στον Ιωάννη. Πολύ ωραία ο υμνογράφος επισημαίνει: «Η θεοσήμαντος φωνή, τού φωτός ο λύχνος, ο τού Κυρίου Πρόδρομος, ο χριστομαρτύρητος πρώτος τών Προφητών» Αναφερόμαστε για την γέννηση του και όχι για το κήρυγμα του, την δράση, τον διωγμό από τον Ηρώδη, το βάπτισμα, τον έλεγχο και το κήρυγμα της μετανοίας. Αυτά είναι στοιχεία της ζωής του που αναφέρονται σε μεταγενέστερη φάση της ζωής του, που στόχευαν στον να προετοιμάσουν την δημόσια δράση του Χριστού. Η Εκκλησία για τρία πρόσωπα επιτελεί γενέθλια, εορτή και πανήγυρη: του Χριστού, της Παναγίας και του Ιωάννου. Η επί γης παρουσία των αποτελούν την ενεργό συμμετοχή στο έργο της Θείας οικονομίας. Για όλους τους άλλους Αγίους ή Εκκλησία μετέθεσε την γενέθλιο ημέρα, από την ημέρα της γέννησης τους, στην ημέρα του θανάτου τους ή της κοιμήσεως τους. Έτσι για τους υπόλοιπους Αγίους τα γενέθλια είναι τα εξόδια.
Πολλά είναι τα θέματα που μπορεί κανείς να σχολιάσει στη σημερινή εορτή. Είναι εορτή χαράς. Μια γέννηση ενός παιδιού φέρνει χαρά και ευτυχία στο σπίτι, πόσο μάλλον η γέννηση ενός προφήτη. Θα σταθούμε σε δύο βασικά γνωρίσματα της εορτής: στην εγκυμοσύνη και στο σκίρτημα του βρέφους. Λεπτομέρειες που υπομνηματίζει ο Ευαγγελιστής Λουκάς, για κάποιους ίσως μπορεί να μην έχουν σημασία, αλλά για την Εκκλησία δείχνουν την μεγάλη αξία της ανθρώπινης ζωής, ήδη από την περίοδο της εγκυμοσύνης. Αυτό είναι πρότυπο αλλά και παράδειγμα για το πώς πρέπει να θεωρούμε ή να σχετιζόμαστε με ένα βρέφος. Το σκίρτημα του βρέφους, είναι βασικό σημείο κατανόησης μέρους της λειτουργίας της οικογένειας, τόσο πριν την κύηση, όσο και μετά. Αποκαλύπτει και συγχρόνως δείχνει πολλά.
Η εγκυμοσύνη της Παναγίας και της Ελισάβετ
Στην πινακίδα ο Πατέρας του Προφήτης Ζαχαρίας έγραψε το όνομά του. Είναι αλήθεια βέβαια ότι ο Ιωάννης ως πρόδρομος, ως ο άνθρωπος που ετοιμάζει την οδό του Κυρίου, προηγείται των όλων. Ο Ιωάννης, ήταν ο τελευταίος Προφήτης της Παλαιάς Διαθήκης και συγχρόνως ο πρώτος της Καινής Διαθήκης. Είναι η πύλη, η θύρα μέσω της οποίας η ανθρωπότητα εισέρχεται πλέων στην χριστιανική εποχή. Ιωάννης, δηλαδή, η φωνή και δώρο Θεού προς την ανθρωπότητα, είναι ένα σημείο ελπίδας και ανανέωσης, περισσότερο αποτελεί στήριγμα για τα άτεκνα ζευγάρια.
Στην ευαγγελική περικοπή γίνεται λόγος για την συνάντηση της Παναγίας με την Ελισάβετ. Δύο έγκυες γυναίκες. O ιερός υμνογράφος υπενθυμίζει την συνάντηση αυτή: «Η Ελισάβετ συνέλαβε τόν Πρόδρομον τής χάριτος, η δέ Παρθένος τόν Κύριον τής δόξης, Ησπάσαντο αλλήλας αι μητέρες, καί τό βρέφος εσκίρτησεν». Η Παναγία θα γεννήσει τον Χριστό η δε Ελισάβετ τον Ιωάννη. Και στις δύο περιπτώσεις έχουμε την παρουσία του Αρχαγγέλου Γαβριήλ, που μεταφέρει το χαρμόσυνο μήνυμα. Η Παναγία έμεινε έγκυος εκ Πνεύματος Αγίου, άνευ συνεργίας ανδρός. Η Ελισάβετ με θαυματουργικό τρόπο έμεινε έγκυος με την συνεργία ανδρός. Ο Ζαχαρίας ήταν ιερεύς, που χρόνια είχαν αίτημα προς τον Θεό την απόκτηση ενός τέκνου. Να που ήρθε όμως η ώρα και η προσευχή τους εισακούσθηκε. Η Παναγία ήταν νέα κορασίδα η δε Ελισάβετ σε βαθύτατο γήρας. Η Ελισάβετ βρισκόταν σε μια σιωπή, ζούσε μια περιθωριοποίηση από την κοινωνία[3]. Είναι αλήθεια για εκείνη την εποχή η ατεκνία, ήταν ντροπή και κατάρα του Θεού. Έτσι θεωρούσε η κουλτούρα της εποχής εκείνης. Και οι δύο συναντούνται για ανανεωθούν μέσα από την προσευχή και την δοξολογία του Θεού. Συνεχίζει ο υμνογράφος να μας αναφέρει την σημασία της συνάντησης αυτής:«Βλέπε τήν Ελισάβετ, πρός τήν Παρθένον Μαριάμ διαλεγομένην,…σύ Βασιλέα βαστάζεις, καγω στρατιώτην, σύ τόν νομοδότην, καγώ τόν νομοθέτην, σύ τόν Λόγον, καγώ τήν φωνήν».
Το σκίρτημα του Βρέφους
Μια χαρακτηριστική λεπτομέρεια είναι το σκίρτημα του Ιωάννη[4], ως βρέφος. Στην συνάντηση της Παναγίας και της Ελισάβετ πρώτος ο Ιωάννης, με ένα σκίρτημα, χαράς και αγαλλιάσεως, χαιρετίζει τον Χριστό. Σημειώνει ο Ευαγγελιστής Λουκάς: «εγένετο ως ήκουσεν η Ελισάβετ τον ασπασμόν της Μαρίας, εσκίρτησε το βρέφος εν τη κοιλία αυτής»[5]. Αυτό το σκίρτημα είναι προάγγελος της αποστολής του Ιωάννη, στο να ετοιμάσει την οδό του Χριστού. Το σκίρτημα είναι μια πράξη και ενέργεια του βρέφους ή εμβρύου, κατά την κύηση και μετά την κύηση. Είναι η φωνή να δώσει την παρουσία του και την ύπαρξη του. Το σκίρτημα αποδεικνύει ότι το βρέφος αισθάνεται, αφουγκράζεται το περιβάλλον του. Έτσι η κυοφορούσα Ελισάβετ αισθάνεται και νιώθει το σκίρτημα του Ιωάννου και αναφωνεί: «καὶ ἐπλήσθη Πνεύματος ῾Αγίου ἡ ᾿Ελισάβετ καὶ ἀνεφώνησε φωνῇ μεγάλῃ καὶ εἶπεν· εὐλογημένη σὺ ἐν γυναιξὶ καὶ εὐλογημένος ὁ καρπὸς τῆς κοιλίας σου. καὶ πόθεν μοι τοῦτο ἵνα ἔλθῃ ἡ μήτηρ τοῦ Κυρίου μου πρός με; ἰδοὺ γὰρ ὡς ἐγένετο ἡ φωνὴ τοῦ ἀσπασμοῦ σου εἰς τὰ ὦτά μου, ἐσκίρτησε τὸ βρέφος ἐν ἀγαλλιάσει ἐν τῇ κοιλίᾳ μου»[6].
Σε κάθε οικογένεια και στις οι σχέσεις των συζύγων, αποτυπώνονται στα σκιρτήματα. Υπάρχουν όμως και σκιρτήματα που γίνονται κατά την διακοπή της κύησης, άμβλωση ή έκτρωση. Το Βρέφος εκεί αντιδρά, προσπαθεί να σώσει τον εαυτό του. Για την Εκκλησία αυτές οι πράξεις είναι φόνος. Βλέπουμε ότι ο Ευαγγελιστής Λουκάς χρησιμοποιεί την φράση «βρέφος, τόσο για το αγέννητο, όσο και για το γεννημένο παιδί[7].Τα σκιρτήματα του βρέφους είναι μοναδικές στιγμές για μια μητέρα και ένα πατέρα. Μια ήσυχη και ήρεμη ισορροπία των γονέων θα έχουν θετικά αντικρίσματα στο βρέφος. Αυτή είναι η μεγάλη αξία της ανθρώπινης ύπαρξης και των σχέσεων μας. Περισσότερο μια πνευματική ζωή προσφέρει ένα κατάλληλο κλίμα για τρυφερά και θετικά σκιρτήματα.
Δημοσιεύτηκε και στο Verianet το 2015
Η γενέθλιος ημέρα
Η Εορτή του Γενεθλίου του Αγίου Ιωάννου[1] του Προδρόμου και Βαπτιστού, είναι κοινή εορτή σε Ανατολή και Δύση, μας επιστρέφει πίσω στην ιστορία, την βιβλική ιστορία, που περιγράφει και την γέννηση του[2].
Εδώ είναι το θαυμάσιο γεγονός στον Ιωάννη. Πολύ ωραία ο υμνογράφος επισημαίνει: «Η θεοσήμαντος φωνή, τού φωτός ο λύχνος, ο τού Κυρίου Πρόδρομος, ο χριστομαρτύρητος πρώτος τών Προφητών» Αναφερόμαστε για την γέννηση του και όχι για το κήρυγμα του, την δράση, τον διωγμό από τον Ηρώδη, το βάπτισμα, τον έλεγχο και το κήρυγμα της μετανοίας. Αυτά είναι στοιχεία της ζωής του που αναφέρονται σε μεταγενέστερη φάση της ζωής του, που στόχευαν στον να προετοιμάσουν την δημόσια δράση του Χριστού. Η Εκκλησία για τρία πρόσωπα επιτελεί γενέθλια, εορτή και πανήγυρη: του Χριστού, της Παναγίας και του Ιωάννου. Η επί γης παρουσία των αποτελούν την ενεργό συμμετοχή στο έργο της Θείας οικονομίας. Για όλους τους άλλους Αγίους ή Εκκλησία μετέθεσε την γενέθλιο ημέρα, από την ημέρα της γέννησης τους, στην ημέρα του θανάτου τους ή της κοιμήσεως τους. Έτσι για τους υπόλοιπους Αγίους τα γενέθλια είναι τα εξόδια.
Πολλά είναι τα θέματα που μπορεί κανείς να σχολιάσει στη σημερινή εορτή. Είναι εορτή χαράς. Μια γέννηση ενός παιδιού φέρνει χαρά και ευτυχία στο σπίτι, πόσο μάλλον η γέννηση ενός προφήτη. Θα σταθούμε σε δύο βασικά γνωρίσματα της εορτής: στην εγκυμοσύνη και στο σκίρτημα του βρέφους. Λεπτομέρειες που υπομνηματίζει ο Ευαγγελιστής Λουκάς, για κάποιους ίσως μπορεί να μην έχουν σημασία, αλλά για την Εκκλησία δείχνουν την μεγάλη αξία της ανθρώπινης ζωής, ήδη από την περίοδο της εγκυμοσύνης. Αυτό είναι πρότυπο αλλά και παράδειγμα για το πώς πρέπει να θεωρούμε ή να σχετιζόμαστε με ένα βρέφος. Το σκίρτημα του βρέφους, είναι βασικό σημείο κατανόησης μέρους της λειτουργίας της οικογένειας, τόσο πριν την κύηση, όσο και μετά. Αποκαλύπτει και συγχρόνως δείχνει πολλά.
Η εγκυμοσύνη της Παναγίας και της Ελισάβετ
Στην πινακίδα ο Πατέρας του Προφήτης Ζαχαρίας έγραψε το όνομά του. Είναι αλήθεια βέβαια ότι ο Ιωάννης ως πρόδρομος, ως ο άνθρωπος που ετοιμάζει την οδό του Κυρίου, προηγείται των όλων. Ο Ιωάννης, ήταν ο τελευταίος Προφήτης της Παλαιάς Διαθήκης και συγχρόνως ο πρώτος της Καινής Διαθήκης. Είναι η πύλη, η θύρα μέσω της οποίας η ανθρωπότητα εισέρχεται πλέων στην χριστιανική εποχή. Ιωάννης, δηλαδή, η φωνή και δώρο Θεού προς την ανθρωπότητα, είναι ένα σημείο ελπίδας και ανανέωσης, περισσότερο αποτελεί στήριγμα για τα άτεκνα ζευγάρια.
Στην ευαγγελική περικοπή γίνεται λόγος για την συνάντηση της Παναγίας με την Ελισάβετ. Δύο έγκυες γυναίκες. O ιερός υμνογράφος υπενθυμίζει την συνάντηση αυτή: «Η Ελισάβετ συνέλαβε τόν Πρόδρομον τής χάριτος, η δέ Παρθένος τόν Κύριον τής δόξης, Ησπάσαντο αλλήλας αι μητέρες, καί τό βρέφος εσκίρτησεν». Η Παναγία θα γεννήσει τον Χριστό η δε Ελισάβετ τον Ιωάννη. Και στις δύο περιπτώσεις έχουμε την παρουσία του Αρχαγγέλου Γαβριήλ, που μεταφέρει το χαρμόσυνο μήνυμα. Η Παναγία έμεινε έγκυος εκ Πνεύματος Αγίου, άνευ συνεργίας ανδρός. Η Ελισάβετ με θαυματουργικό τρόπο έμεινε έγκυος με την συνεργία ανδρός. Ο Ζαχαρίας ήταν ιερεύς, που χρόνια είχαν αίτημα προς τον Θεό την απόκτηση ενός τέκνου. Να που ήρθε όμως η ώρα και η προσευχή τους εισακούσθηκε. Η Παναγία ήταν νέα κορασίδα η δε Ελισάβετ σε βαθύτατο γήρας. Η Ελισάβετ βρισκόταν σε μια σιωπή, ζούσε μια περιθωριοποίηση από την κοινωνία[3]. Είναι αλήθεια για εκείνη την εποχή η ατεκνία, ήταν ντροπή και κατάρα του Θεού. Έτσι θεωρούσε η κουλτούρα της εποχής εκείνης. Και οι δύο συναντούνται για ανανεωθούν μέσα από την προσευχή και την δοξολογία του Θεού. Συνεχίζει ο υμνογράφος να μας αναφέρει την σημασία της συνάντησης αυτής:«Βλέπε τήν Ελισάβετ, πρός τήν Παρθένον Μαριάμ διαλεγομένην,…σύ Βασιλέα βαστάζεις, καγω στρατιώτην, σύ τόν νομοδότην, καγώ τόν νομοθέτην, σύ τόν Λόγον, καγώ τήν φωνήν».
Το σκίρτημα του Βρέφους
Μια χαρακτηριστική λεπτομέρεια είναι το σκίρτημα του Ιωάννη[4], ως βρέφος. Στην συνάντηση της Παναγίας και της Ελισάβετ πρώτος ο Ιωάννης, με ένα σκίρτημα, χαράς και αγαλλιάσεως, χαιρετίζει τον Χριστό. Σημειώνει ο Ευαγγελιστής Λουκάς: «εγένετο ως ήκουσεν η Ελισάβετ τον ασπασμόν της Μαρίας, εσκίρτησε το βρέφος εν τη κοιλία αυτής»[5]. Αυτό το σκίρτημα είναι προάγγελος της αποστολής του Ιωάννη, στο να ετοιμάσει την οδό του Χριστού. Το σκίρτημα είναι μια πράξη και ενέργεια του βρέφους ή εμβρύου, κατά την κύηση και μετά την κύηση. Είναι η φωνή να δώσει την παρουσία του και την ύπαρξη του. Το σκίρτημα αποδεικνύει ότι το βρέφος αισθάνεται, αφουγκράζεται το περιβάλλον του. Έτσι η κυοφορούσα Ελισάβετ αισθάνεται και νιώθει το σκίρτημα του Ιωάννου και αναφωνεί: «καὶ ἐπλήσθη Πνεύματος ῾Αγίου ἡ ᾿Ελισάβετ καὶ ἀνεφώνησε φωνῇ μεγάλῃ καὶ εἶπεν· εὐλογημένη σὺ ἐν γυναιξὶ καὶ εὐλογημένος ὁ καρπὸς τῆς κοιλίας σου. καὶ πόθεν μοι τοῦτο ἵνα ἔλθῃ ἡ μήτηρ τοῦ Κυρίου μου πρός με; ἰδοὺ γὰρ ὡς ἐγένετο ἡ φωνὴ τοῦ ἀσπασμοῦ σου εἰς τὰ ὦτά μου, ἐσκίρτησε τὸ βρέφος ἐν ἀγαλλιάσει ἐν τῇ κοιλίᾳ μου»[6].
Σε κάθε οικογένεια και στις οι σχέσεις των συζύγων, αποτυπώνονται στα σκιρτήματα. Υπάρχουν όμως και σκιρτήματα που γίνονται κατά την διακοπή της κύησης, άμβλωση ή έκτρωση. Το Βρέφος εκεί αντιδρά, προσπαθεί να σώσει τον εαυτό του. Για την Εκκλησία αυτές οι πράξεις είναι φόνος. Βλέπουμε ότι ο Ευαγγελιστής Λουκάς χρησιμοποιεί την φράση «βρέφος, τόσο για το αγέννητο, όσο και για το γεννημένο παιδί[7].Τα σκιρτήματα του βρέφους είναι μοναδικές στιγμές για μια μητέρα και ένα πατέρα. Μια ήσυχη και ήρεμη ισορροπία των γονέων θα έχουν θετικά αντικρίσματα στο βρέφος. Αυτή είναι η μεγάλη αξία της ανθρώπινης ύπαρξης και των σχέσεων μας. Περισσότερο μια πνευματική ζωή προσφέρει ένα κατάλληλο κλίμα για τρυφερά και θετικά σκιρτήματα.
[1] H. Delehaye, Synaxarium Ecclesiae Constantinopolitanae e codice Sirmondiano nunc Berolinensi
adiectis synaxariis selectis (Propylaeum ad Acta Sanctorum Novembris), Βρυξέλλες 1902, 761. Πρβλ. Θεώνη Κολλυροπούλου, Ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος, τιμώμενος άγιος της Κ. Αχαΐας: υμνογραφικά περί της εορτής της γεννήσεως του», Πρακτικά του Συνεδρίου με θέμα «Φραγκοκρατία –Βενετοκρατία –Α' Τουρκοκρατία», 1-2/10/2005 (Πάτρα/Αχαΐα), 6η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Πελοποννήσου υπό την αιγίδα του Δήμου Δύμης Αχαΐας, Πάτρα 2012, 119-143.
[2] Κατά Λουκάν 1, 57-67. Evans, Craig A., “John the Baptist”, στο The New Interpreter’s Dictionary of the Bible, Vol. 3, I–Ma. Edited by Katharine Doob Sakenfeld,. Nashville: Abingdon, 2008, 145–151. Hollenbach, Paul, “John the Baptist”, στο The Anchor Bible Dictionary, Vol. 3, H–J. Edited by David Noel Freedman, New York: Doubleday, 1997, 893-897.
[3] Πρβλ. Αckhaus,Knut. “Echoes from the Wilderness: The Historical John the Baptist”, στο Handbook for the Study of the Historical Jesus. Vol. 2, The Study of Jesus. Edited by Tom Holmén and Stanley E. Porter, 1747-1785.
[4] Chilton, Bruce, “John the Baptist”, στη The Routledge Encyclopedia of the Historical Jesus, New York: Routledge, 2008 Edited by Craig A. Evans, 339–342. Lupieri, Edmondo, “John the Baptist in New Testament Tradition and History” , στο Aufstieg und Niedergang der römischen Welt. Vol. II.26.1. Edited by Wolfgang Haase and Hildegard Temporini, Berlin: De Gruyter, 1992 430–461..
[5] Κατά Λουκάν, 1,41.
[6] Κατά Λουκάν, 1, 41-44.
[7] Κατά Λουκάν, 2, 12-16. Και 18,15.
adiectis synaxariis selectis (Propylaeum ad Acta Sanctorum Novembris), Βρυξέλλες 1902, 761. Πρβλ. Θεώνη Κολλυροπούλου, Ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος, τιμώμενος άγιος της Κ. Αχαΐας: υμνογραφικά περί της εορτής της γεννήσεως του», Πρακτικά του Συνεδρίου με θέμα «Φραγκοκρατία –Βενετοκρατία –Α' Τουρκοκρατία», 1-2/10/2005 (Πάτρα/Αχαΐα), 6η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Πελοποννήσου υπό την αιγίδα του Δήμου Δύμης Αχαΐας, Πάτρα 2012, 119-143.
[2] Κατά Λουκάν 1, 57-67. Evans, Craig A., “John the Baptist”, στο The New Interpreter’s Dictionary of the Bible, Vol. 3, I–Ma. Edited by Katharine Doob Sakenfeld,. Nashville: Abingdon, 2008, 145–151. Hollenbach, Paul, “John the Baptist”, στο The Anchor Bible Dictionary, Vol. 3, H–J. Edited by David Noel Freedman, New York: Doubleday, 1997, 893-897.
[3] Πρβλ. Αckhaus,Knut. “Echoes from the Wilderness: The Historical John the Baptist”, στο Handbook for the Study of the Historical Jesus. Vol. 2, The Study of Jesus. Edited by Tom Holmén and Stanley E. Porter, 1747-1785.
[4] Chilton, Bruce, “John the Baptist”, στη The Routledge Encyclopedia of the Historical Jesus, New York: Routledge, 2008 Edited by Craig A. Evans, 339–342. Lupieri, Edmondo, “John the Baptist in New Testament Tradition and History” , στο Aufstieg und Niedergang der römischen Welt. Vol. II.26.1. Edited by Wolfgang Haase and Hildegard Temporini, Berlin: De Gruyter, 1992 430–461..
[5] Κατά Λουκάν, 1,41.
[6] Κατά Λουκάν, 1, 41-44.
[7] Κατά Λουκάν, 2, 12-16. Και 18,15.
